Khớp cắn ngược là một dạng sai lệch khớp cắn thường gặp, không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn tác động tiêu cực đến chức năng nhai và phát âm. Nhiều người chỉ nhận ra vấn đề khi tình trạng đã tiến triển nặng, khiến việc điều trị trở nên phức tạp hơn. Việc tìm hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị sẽ giúp chủ động phòng ngừa và khắc phục sớm. Bài viết này cung cấp kiến thức toàn diện để bạn hiểu và xử lý hiệu quả tình trạng khớp cắn ngược
Mục lục
1. Khớp cắn ngược là gì? Dấu hiệu nhận biết
Khớp cắn ngược, trong tiếng Anh gọi là underbite hoặc reverse bite, là một dạng sai lệch khớp cắn trong đó các răng cửa hàm dưới mọc và chìa ra phía trước so với răng cửa hàm trên khi ngậm miệng ở tư thế nghỉ. Thông thường, ở một khớp cắn chuẩn, răng hàm trên sẽ phủ ra ngoài răng hàm dưới khoảng 1-2 mm, giúp hai hàm ăn khớp và vận hành nhai, cắn, phát âm thuận lợi.
Khi bị khớp cắn ngược, sự tương quan này bị đảo ngược:
- Răng cửa hàm dưới nằm ra phía trước so với răng cửa hàm trên.
- Có thể kèm lệch đường giữa hoặc không.
- Lực nhai phân bố không đều, thường tập trung nhiều ở răng trước, dẫn đến mòn răng sớm.
- Khuôn mặt có xu hướng cằm nhô, hàm dưới nổi bật hơn hàm trên.
Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ khuôn mặt (làm cằm nhô, gương mặt mất cân đối) mà còn gây khó khăn trong ăn nhai, phát âm và có thể dẫn đến các vấn đề về khớp thái dương hàm.
Khớp cắn ngược có thể xuất hiện ở một số răng phía trước (khớp cắn ngược răng trước), ở một hoặc hai bên răng hàm (khớp cắn ngược răng sau), hoặc toàn bộ hàm răng. Mức độ nghiêm trọng phụ thuộc vào nguyên nhân và độ lệch của xương hàm hoặc răng.
2. Phân loại khớp cắn ngược
2.1 Khớp cắn ngược răng trước
Khớp cắn ngược răng trước là tình trạng các răng cửa hoặc răng nanh hàm dưới mọc và chìa ra trước so với các răng cửa hoặc răng nanh hàm trên. Đây là dạng thường gặp nhất và dễ nhận biết bằng mắt thường khi nhìn chính diện.
Nguyên nhân chủ yếu có thể do:
- Răng cửa hàm dưới mọc nghiêng ra trước hoặc răng cửa hàm trên mọc nghiêng vào trong.
- Xương hàm trên kém phát triển hoặc hàm dưới phát triển quá mức.
- Sự kết hợp giữa lệch răng và lệch xương.
Tình trạng này ảnh hưởng nhiều đến thẩm mỹ khuôn mặt, làm cằm nhô rõ, đồng thời gây khó khăn trong việc cắn thức ăn và phát âm một số âm như “th”, “s”.
2.2 Khớp cắn ngược răng sau
Khớp cắn ngược răng sau xảy ra khi các răng hàm (răng cối nhỏ, răng cối lớn) hàm dưới nằm lệch ra ngoài so với răng hàm trên ở một hoặc cả hai bên. Người bệnh thường cảm thấy lực nhai không đều, có xu hướng nhai về một bên hàm, lâu dài có thể dẫn đến mòn răng không đồng đều và đau khớp thái dương hàm.
Nguyên nhân thường bao gồm:
- Lệch hướng mọc của răng hàm.
- Sai lệch vị trí của xương hàm trên hoặc hàm dưới theo chiều ngang.
- Hậu quả của mất răng sữa sớm hoặc điều trị nha khoa không đúng cách khi còn nhỏ.
2.3 Khớp cắn ngược toàn bộ
Khớp cắn ngược toàn bộ là khi toàn bộ cung răng hàm dưới nhô ra trước so với cung răng hàm trên, bao gồm cả răng cửa và răng hàm. Đây là dạng nặng nhất, thường liên quan đến sai lệch phát triển xương hàm ở mức độ cao.
Đặc điểm nhận biết:
- Hàm dưới nhô ra toàn bộ, hàm trên thụt vào trong.
- Khuôn mặt có dạng “mặt lồi ngược” với cằm nhô dài.
- Khó nhai, khó phát âm và dễ gặp vấn đề về khớp thái dương hàm.
Trường hợp này thường cần điều trị kết hợp chỉnh nha và phẫu thuật chỉnh hàm để đạt kết quả tối ưu.
2.4 Phân loại theo mức độ nghiêm trọng
Tùy vào mức độ sai lệch giữa hàm trên và hàm dưới, khớp cắn ngược có thể được chia thành:
- Mức độ nhẹ: Sai lệch chủ yếu do răng, không hoặc rất ít liên quan đến xương hàm. Có thể điều trị hiệu quả bằng chỉnh nha.
- Mức độ trung bình: Sai lệch vừa do răng vừa do xương hàm, yêu cầu kết hợp chỉnh nha và can thiệp chức năng hàm từ sớm.
- Mức độ nặng: Sai lệch chủ yếu do xương hàm, đặc biệt ở người trưởng thành. Thường cần phẫu thuật chỉnh hàm kết hợp chỉnh nha trước và sau phẫu thuật.
3. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng khớp cắn ngược
Nguyên nhân gây khớp cắn ngược có thể đến từ yếu tố di truyền, sự phát triển bất thường của xương hàm, hoặc những thói quen xấu hình thành từ thời thơ ấu. Trong nhiều trường hợp, tình trạng này là sự kết hợp của nhiều yếu tố, làm cho mức độ và hình thái khớp cắn ngược ở mỗi người khác nhau.
3.1 Nguyên nhân di truyền và yếu tố bẩm sinh
Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành khớp cắn ngược. Nếu cha hoặc mẹ có cấu trúc xương hàm dưới phát triển mạnh hoặc hàm trên kém phát triển, nguy cơ con cái gặp tình trạng tương tự sẽ cao hơn. Đây là nguyên nhân khó phòng tránh, vì liên quan đến đặc điểm hình thái xương và sự phát triển của hộp sọ – hàm mặt.
Một số hội chứng bẩm sinh cũng có thể kèm theo khớp cắn ngược, ví dụ: hội chứng Crouzon, hội chứng Treacher Collins. Những trường hợp này thường đi kèm các bất thường về hình dạng khuôn mặt và cần được theo dõi, can thiệp sớm.
3.2 Thói quen xấu thời thơ ấu
Một số thói quen có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển hàm và vị trí răng, dẫn đến khớp cắn ngược, bao gồm:
- Mút ngón tay, ngậm ti giả quá lâu.
- Đẩy lưỡi ra trước khi nuốt hoặc nói.
- Cắn môi hoặc thói quen cắn các vật cứng thường xuyên.
Các thói quen này, nếu duy trì trong giai đoạn răng và xương hàm đang phát triển, có thể gây lệch hướng mọc răng hoặc cản trở sự phát triển bình thường của hàm trên.
3.3 Các vấn đề về xương hàm
Sự mất cân đối giữa sự phát triển của hàm trên và hàm dưới là nguyên nhân phổ biến của khớp cắn ngược. Có hai tình huống chính:
- Hàm trên kém phát triển: Khi hàm trên phát triển chậm hoặc nhỏ hơn bình thường, răng và cung hàm trên bị tụt vào trong, tạo cảm giác hàm dưới nhô ra.
- Hàm dưới phát triển quá mức: Hàm dưới dài hoặc to hơn bình thường khiến răng dưới vượt ra trước răng trên.
Những bất thường này có thể xuất hiện ngay từ nhỏ và dần trở nên rõ rệt hơn khi trẻ lớn lên, đặc biệt trong giai đoạn dậy thì khi xương hàm phát triển mạnh.
3.4 Ảnh hưởng từ bệnh lý hoặc chấn thương hàm mặt
Một số bệnh lý hoặc chấn thương vùng hàm – mặt có thể làm thay đổi cấu trúc xương hàm, dẫn đến khớp cắn ngược. Ví dụ:
- Gãy xương hàm trên trong tai nạn, nếu không điều trị đúng cách có thể làm hàm trên bị lùi ra sau.
- Bệnh lý khớp thái dương hàm mạn tính gây thay đổi vị trí và hình dạng xương hàm.
- Mất răng sữa hoặc răng vĩnh viễn sớm khiến răng bên cạnh và đối diện dịch chuyển, dẫn đến lệch khớp cắn.
4. Ảnh hưởng của khớp cắn ngược
Khớp cắn ngược không chỉ là một vấn đề về thẩm mỹ mà còn tác động đáng kể đến chức năng nhai, khả năng phát âm, sức khỏe răng miệng và cả tâm lý của người bệnh. Mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào dạng khớp cắn ngược và nguyên nhân gây ra, nhưng ngay cả ở mức độ nhẹ, tình trạng này vẫn tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến các vấn đề lâu dài nếu không được điều trị.
4.1 Ảnh hưởng đến thẩm mỹ gương mặt
- Khi hàm dưới nhô ra, khuôn mặt thường có hình dạng cằm dài hoặc phần dưới gương mặt lấn át phần trên.
- Mất sự cân đối giữa các phần của khuôn mặt, đặc biệt khi nhìn nghiêng, dễ tạo ấn tượng “mặt lồi ngược”.
- Môi dưới có xu hướng nằm trước môi trên, làm thay đổi đường nét tự nhiên của gương mặt.
- Những thay đổi này khiến nhiều người cảm thấy thiếu tự tin khi cười, nói hoặc chụp ảnh.
4.2 Ảnh hưởng đến chức năng ăn nhai
- Răng không khớp đúng vị trí dẫn đến khó cắn và xé thức ăn, đặc biệt là với các loại thức ăn cứng.
- Lực nhai bị phân bố không đồng đều, làm tăng áp lực lên một số răng, dẫn đến mòn răng sớm hoặc nứt răng.
- Cơ hàm phải hoạt động quá mức để bù đắp sự lệch khớp, dễ gây mỏi cơ và đau vùng hàm – mặt.
- Nhai không hiệu quả có thể ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa do thức ăn không được nghiền nhỏ trước khi nuốt.
4.3 Ảnh hưởng đến phát âm và giao tiếp
- Một số âm cần sự phối hợp chuẩn giữa răng và lưỡi (như “s”, “th”, “ch”) có thể phát âm sai hoặc khó phát âm.
- Trẻ em bị khớp cắn ngược có nguy cơ gặp khó khăn trong học nói, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp ở trường học.
- Lâu dài, nếu không được khắc phục, người bệnh có thể hình thành thói quen phát âm sai, khó chỉnh sửa sau này.
4.4 Ảnh hưởng đến tâm lý và sự tự tin
- Ngoại hình và nụ cười là yếu tố quan trọng trong giao tiếp xã hội, đặc biệt ở tuổi vị thành niên và người trưởng thành trẻ.
- Người bị khớp cắn ngược có thể hạn chế cười hoặc né tránh giao tiếp để tránh lộ khuyết điểm.
- Một số trường hợp nặng gây áp lực tâm lý kéo dài, thậm chí dẫn đến lo âu hoặc mặc cảm.
5. Các phương pháp điều trị khớp cắn ngược
Điều trị khớp cắn ngược phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng, độ tuổi và tình trạng phát triển xương hàm của người bệnh. Mục tiêu là đưa hai hàm về tương quan chuẩn, cải thiện chức năng nhai, phát âm và thẩm mỹ gương mặt.
5.1 Điều trị ở trẻ em và thanh thiếu niên
Ở lứa tuổi này, xương hàm vẫn đang phát triển nên việc can thiệp sớm có thể chỉnh sửa cấu trúc hàm và răng hiệu quả, đôi khi tránh được phẫu thuật khi trưởng thành.
Sử dụng khí cụ chỉnh nha chức năng
- Dùng các loại khí cụ tháo lắp hoặc cố định để kích thích hàm trên phát triển hoặc hạn chế sự phát triển quá mức của hàm dưới.
- Ví dụ: mặt nạ kéo hàm (facemask) để kéo hàm trên ra trước, khí cụ chặn hàm dưới.
- Thường áp dụng cho trẻ từ 6-12 tuổi khi xương hàm đang trong giai đoạn tăng trưởng mạnh.
Niềng răng sớm để can thiệp phát triển hàm
- Niềng răng ở giai đoạn răng hỗn hợp (vừa có răng sữa, vừa có răng vĩnh viễn) giúp sắp xếp răng và tạo điều kiện cho hàm phát triển cân đối.
- Có thể kết hợp với nong hàm để mở rộng cung hàm trên, giúp cải thiện khớp cắn.
Kết hợp điều trị với chỉnh hình mặt
- Trong một số trường hợp, điều trị khớp cắn ngược cần kết hợp chỉnh hình mặt nhằm cân đối cấu trúc hàm – mặt.
- Bao gồm các bài tập cơ miệng, ngôn ngữ trị liệu để hỗ trợ phát âm đúng.
5. 2 Điều trị ở người trưởng thành
Ở người lớn, xương hàm đã ngừng phát triển nên việc điều trị chủ yếu tập trung vào sắp xếp lại răng và, nếu cần, can thiệp phẫu thuật để chỉnh sửa vị trí xương hàm.
Niềng răng đơn thuần
- Áp dụng cho trường hợp khớp cắn ngược nhẹ, nguyên nhân chủ yếu do răng.
- Sử dụng mắc cài kim loại, mắc cài sứ hoặc khay niềng trong suốt để dịch chuyển răng về vị trí chuẩn.
- Thời gian điều trị trung bình từ 12-24 tháng.
Tham khảo: Hình ảnh thay đổi bất ngờ của khách hàng niềng răng tại Thúy Đức
Niềng răng kết hợp phẫu thuật chỉnh hàm
- Dành cho khớp cắn ngược mức độ nặng liên quan đến sai lệch xương hàm.
- Quy trình gồm 2 giai đoạn: niềng răng trước phẫu thuật để sắp xếp đều răng, sau đó phẫu thuật để điều chỉnh vị trí hàm.
- Thường áp dụng cho người từ 18 tuổi trở lên.
Các kỹ thuật phẫu thuật hàm phổ biến
- Phẫu thuật cắt xương hàm dưới (BSSO – Bilateral Sagittal Split Osteotomy): cắt và di chuyển xương hàm dưới lùi về sau để khớp với hàm trên.
- Phẫu thuật cắt xương hàm trên (Le Fort I Osteotomy): cắt và di chuyển hàm trên ra trước nếu hàm trên kém phát triển.
- Phẫu thuật kết hợp hai hàm (Two-jaw surgery): áp dụng khi cả hàm trên và hàm dưới đều cần điều chỉnh.
- Có thể kết hợp với các thủ thuật chỉnh hình khác như gọt cằm hoặc chỉnh đường giữa hàm để đạt sự cân đối tối đa.
Điều trị không phẫu thuật trong trường hợp nhẹ
- Kết hợp niềng răng với khí cụ hỗ trợ thay đổi khớp cắn.
- Có thể sử dụng khay niềng trong suốt để cải thiện thẩm mỹ trong quá trình điều trị.
Việc lựa chọn phương pháp nào cần dựa trên đánh giá toàn diện của bác sĩ chuyên khoa chỉnh nha và phẫu thuật hàm mặt. Can thiệp đúng thời điểm giúp đạt kết quả tối ưu, giảm thiểu biến chứng và duy trì hiệu quả lâu dài.
Chi phí niềng răng khớp cắn ngược tại Nha khoa Thúy Đức
Bên cạnh phương pháp điều trị, tay nghề bác sĩ hay hiệu quả sau điều trị thì chi phí cũng là một vấn đề được rất nhiều người quan tâm. Để giúp bạn có thể cân nhắc trước khi quyết định niềng, Nha khoa Thúy Đức xin gửi tới bạn bảng giá niềng răng khớp cắn ngược như sau:
|
STT |
Phương pháp niềng |
Chi phí |
|
1 |
Mắc cài kim loại Mini Diamond | 30 – 32 triệu |
|
2 |
Mắc cài kim loại tự động Damond Q2 | 40 – 42 triệu |
|
3 |
Mắc cài sứ thường Symetri |
40 – 42 triệu |
| 4 | Mắc cài sứ tự động Damond Clear 2 |
50 – 52 triệu |
| 5 | Invisalign |
50 – 128 triệu |
Nha khoa Thúy Đức luôn cam kết sử dụng loại mắc cài chính hãng đến từ hãng Ormco – Mỹ, khay niềng Invisalign được sản xuất với chất liệu Smarttrack độc quyền. Bên cạnh đó, là hàng loạt các loại máy móc, thiết bị cũng được đầu tư và cập nhật liên tục: máy quét dấu răng iTERO 5D và iTERO Lumina hay máy chụp X-quang VATECH PAX-I.
Để được tư vấn bởi bác sĩ Đức, vui lòng liên hệ theo những thông tin dưới đây:
Trung Tâm Chỉnh Nha Thuý Đức
Địa chỉ: Số 64 Phố Vọng, Phương Mai, Đống Đa, Hà Nội.
Liên hệ: 093.186.3366 – 096.3614.566
Website: https://nhakhoathuyduc.com.vn/
