Răng trẻ em bị siết là vấn đề khá phổ biến, nhưng lại thường bị xem nhẹ. Thực tế, nếu không được điều trị đúng cách, tình trạng này có thể gây đau nhức, ảnh hưởng đến ăn uống, giấc ngủ, khả năng phát âm và sự phát triển răng vĩnh viễn của trẻ. Bài viết dưới đây sẽ giúp phụ huynh hiểu rõ về tình trạng siết ăn răng ở trẻ em và các phương pháp điều trị.
Mục lục
1. Siết răng răng ở trẻ em là gì?
Siết ăn răng ở trẻ em là thuật ngữ dân gian dùng để mô tả tình trạng răng sữa của trẻ bị sâu nghiêm trọng, dẫn đến hiện tượng răng chuyển màu đen, bị mòn dần, thậm chí có thể gãy hoặc mất mô răng. Đây là hậu quả của quá trình sâu răng kéo dài không được điều trị kịp thời, thường gặp ở trẻ nhỏ do thói quen ăn uống nhiều đường, vệ sinh răng miệng kém hoặc không đúng cách.
Biểu hiện và ảnh hưởng khi răng trẻ em bị siết:
Siết ăn răng khi tiến triển nặng sẽ khá rõ ràng và dễ nhận biết. Dưới đây là những biểu hiện chính:
1. Thay đổi màu sắc răng:
- Đốm trắng đục trên bề mặt răng: Đây là dấu hiệu sớm nhất của sâu răng, thường khó nhận thấy. Các đốm này cho thấy men răng đang bị mất khoáng.
- Vệt nâu hoặc đen: Khi sâu răng tiến triển, các đốm trắng sẽ chuyển sang màu nâu hoặc đen, thường xuất hiện ở các rãnh mặt nhai, kẽ răng hoặc quanh cổ răng.
- Sâu đen cả hàm: Đây là biểu hiện của sâu răng lan rộng, nhiều răng sữa bị tổn thương nghiêm trọng, chuyển sang màu đen sẫm, đặc biệt là các răng hàm.
2. Đau nhức răng:
- Đau nhẹ khi ăn uống: Ban đầu, trẻ có thể chỉ cảm thấy ê buốt, khó chịu khi ăn các thức ăn quá nóng, quá lạnh hoặc quá ngọt.
- Đau dữ dội, liên tục: Khi sâu răng ăn sâu vào ngà răng và tủy răng, trẻ sẽ bị đau dữ dội, âm ỉ hoặc đau thành cơn, đặc biệt vào ban đêm, ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt.
- Trẻ quấy khóc, bỏ ăn: Đối với trẻ nhỏ chưa biết nói, biểu hiện đau răng có thể là quấy khóc liên tục, bỏ bú, bỏ ăn, ngủ không yên giấc.
3. Hơi thở có mùi hôi:
Vi khuẩn trong các lỗ sâu răng phân hủy thức ăn tạo ra mùi hôi khó chịu trong khoang miệng của trẻ.
4. Khó khăn khi ăn uống và nói chuyện:
- Giảm chức năng ăn nhai: Khi răng bị sâu nhiều, đặc biệt là răng hàm, trẻ sẽ gặp khó khăn khi nhai thức ăn, thường có xu hướng nhai một bên hàm.
- Trẻ biếng ăn, suy dinh dưỡng: Do đau đớn khi ăn, trẻ có thể biếng ăn, dẫn đến thiếu chất dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất.
- Ảnh hưởng đến phát âm: Sâu răng cửa hoặc mất răng sớm do sâu có thể ảnh hưởng đến khả năng phát âm của trẻ, khiến trẻ nói ngọng.
5. Lỗ sâu trên răng:
- Khi sâu răng tiến triển, trên bề mặt răng sẽ xuất hiện các lỗ hổng. Ban đầu có thể là những chấm nhỏ li ti, sau đó lớn dần thành các lỗ sâu rõ ràng, có thể nhìn thấy bằng mắt thường.
- Thức ăn dễ bị kẹt vào các lỗ sâu này, làm tăng nguy cơ sâu răng nặng hơn và gây khó chịu cho trẻ.
6. Răng lung lay hoặc gãy vỡ:
Khi sâu răng phá hủy cấu trúc răng nghiêm trọng, răng có thể trở nên lung lay và dễ dàng bị gãy vỡ khi ăn nhai hoặc va chạm nhẹ.
2. Nguyên nhân gây siết ăn răng ở trẻ em
Dưới đây là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này:
1. Vệ sinh răng miệng kém hoặc không đúng cách:
Không chải răng đúng cách: Nhiều phụ huynh chưa có thói quen hoặc không biết cách vệ sinh răng miệng cho trẻ ngay từ khi những chiếc răng sữa đầu tiên nhú lên. Việc không chải răng thường xuyên (ít nhất 2 lần/ngày) và đúng kỹ thuật (chải đủ các mặt răng, kẽ răng) sẽ tạo điều kiện cho mảng bám và vi khuẩn tích tụ.
Không sử dụng kem đánh răng chứa fluoride phù hợp: Fluoride giúp tăng cường men răng, chống lại sự tấn công của axit. Việc không sử dụng kem đánh răng có fluoride hoặc sử dụng lượng không đủ có thể khiến răng dễ bị sâu hơn.
2. Chế độ ăn uống không hợp lý:
Tiêu thụ nhiều đường và tinh bột: Trẻ em thường rất thích đồ ngọt như bánh kẹo, nước ngọt, sô cô la, hay các thực phẩm chứa nhiều tinh bột như bánh mì, khoai tây chiên. Đường và tinh bột là thức ăn yêu thích của vi khuẩn trong miệng, chúng sẽ chuyển hóa thành axit và phá hủy men răng.
Ăn vặt liên tục: Việc trẻ ăn vặt nhiều lần trong ngày, đặc biệt là các đồ ngọt, mà không vệ sinh răng miệng sau đó sẽ khiến răng liên tục tiếp xúc với axit, tăng nguy cơ sâu răng.
Bú bình ban đêm: Việc cho trẻ bú bình (sữa công thức, sữa mẹ, nước trái cây có đường) rồi ngủ quên mà không vệ sinh răng miệng sẽ khiến đường đọng lại trên răng suốt đêm, tạo môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển. Đây còn gọi là “sâu răng bú bình”.
Ngậm thức ăn lâu trong miệng: Một số trẻ có thói quen ngậm thức ăn, đặc biệt là kẹo cứng, trong thời gian dài, làm tăng thời gian tiếp xúc của răng với đường.
Tìm hiểu thêm: Đồ ngọt ảnh hưởng như thế nào tới sức khỏe răng miệng
3. Thiếu fluoride:
Fluoride là một khoáng chất quan trọng giúp củng cố men răng, làm cho răng chắc khỏe và chống lại sự ăn mòn của axit. Việc thiếu fluoride từ kem đánh răng, nước uống (nếu nguồn nước không đủ fluoride) hoặc các sản phẩm nha khoa khác có thể làm tăng tính nhạy cảm của răng với sâu răng.
4. Cấu trúc răng yếu:
Một số trẻ có men răng bẩm sinh yếu, dễ bị mòn hoặc có nhiều rãnh, hố sâu trên bề mặt răng. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn và mảng bám tích tụ, khó làm sạch hơn, dẫn đến nguy cơ sâu răng cao hơn.
5. Di truyền:
Yếu tố di truyền có thể đóng một vai trò nhỏ. Nếu cha mẹ dễ bị sâu răng, con cái cũng có thể có nguy cơ cao hơn do yếu tố men răng hoặc thói quen vệ sinh răng miệng chung trong gia đình.
6. Giảm tiết nước bọt:
Nước bọt có vai trò quan trọng trong việc làm sạch răng tự nhiên, trung hòa axit và tái khoáng hóa men răng. Một số bệnh lý hoặc thuốc có thể làm giảm tiết nước bọt, khiến môi trường miệng dễ bị axit tấn công hơn, tăng nguy cơ sâu răng.
3. Điều trị siết ăn răng ở trẻ
Khi trẻ bị sâu nhiều răng sữa, việc điều trị kịp thời và đúng cách là vô cùng quan trọng để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể, sự phát triển của răng vĩnh viễn và chất lượng cuộc sống của trẻ. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp điều trị cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên độ tuổi của trẻ, mức độ hợp tác và tình trạng cụ thể của chiếc răng bị sâu. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến và những lưu ý quan trọng theo từng giai đoạn phát triển của trẻ:
1. Thăm khám và chẩn đoán
Bước đầu tiên và quan trọng nhất là đưa trẻ đến nha sĩ nhi khoa. Nha sĩ sẽ:
- Thăm khám tổng quát: Đánh giá mức độ sâu răng của từng chiếc răng sữa, vị trí và tình trạng viêm nhiễm (nếu có).
- Chụp X-quang (nếu cần): Để xác định mức độ sâu răng đã lan đến đâu, có ảnh hưởng đến tủy răng hay mầm răng vĩnh viễn bên dưới không.
- Lập kế hoạch điều trị: Dựa trên kết quả thăm khám, nha sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể của trẻ, có tính đến yếu tố tuổi tác và khả năng hợp tác của bé.
2. Các phương pháp điều trị sâu răng sữa và lưu ý theo độ tuổi
Việc điều trị sâu răng sữa phụ thuộc vào mức độ sâu, tình trạng tủy răng và đặc biệt là độ tuổi của trẻ để lựa chọn phương pháp phù hợp nhất, nhằm đảm bảo hiệu quả và sự hợp tác của bé.
Tái khoáng hóa
Phương pháp này lý tưởng cho những trẻ ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là trẻ nhỏ dưới 3 tuổi khi sâu răng chỉ mới chớm, xuất hiện các đốm trắng đục trên bề mặt men răng, chưa tạo thành lỗ sâu.
Cách thực hiện: Nha sĩ sẽ sử dụng các dung dịch chứa fluoride hoặc các sản phẩm tái khoáng hóa khác (như GC Tooth Mousse) bôi trực tiếp lên bề mặt răng. Fluoride giúp củng cố men răng, làm chậm hoặc ngừng quá trình sâu răng.
Lưu ý: Phương pháp này không xâm lấn, ít gây sợ hãi cho trẻ. Tuy nhiên, cần sự hợp tác của phụ huynh trong việc duy trì vệ sinh răng miệng và kiểm soát chế độ ăn uống của trẻ.
b. Trám răng (Hàn răng)
Với trẻ từ 3 tuổi trở lên đã có khả năng hợp tác hoặc có thể trám răng để khắc phục lỗ sâu răng.
Cách thực hiện:
- Nha sĩ sẽ loại bỏ phần răng bị sâu bằng dụng cụ chuyên dụng.
- Làm sạch khoang răng.
- Sử dụng vật liệu trám phù hợp (thường là composite màu giống răng thật hoặc amalgam đối với răng hàm sâu lớn) để lấp đầy lỗ sâu, khôi phục hình dáng và chức năng của răng.
Lưu ý: Quá trình này thường khá nhanh và ít gây đau đớn nếu trẻ hợp tác tốt. Với trẻ nhỏ chưa hợp tác, có thể cân nhắc việc sử dụng gel gây tê bề mặt hoặc khí N2O (khí cười) để trẻ thoải mái hơn.
c. Điều trị tủy
Khi sâu răng đã ăn sâu vào tủy răng, gây viêm nhiễm hoặc áp xe. Phương pháp này thường được thực hiện cho trẻ từ 4-5 tuổi trở lên, hoặc những trẻ nhỏ hơn nhưng có khả năng hợp tác tốt và cần giữ răng sữa để định hướng cho răng vĩnh viễn.
Cách thực hiện:
- Lấy tủy buồng (Pulpotomy): Nếu chỉ phần tủy trên thân răng bị viêm, nha sĩ sẽ loại bỏ phần tủy bị viêm nhiễm ở buồng tủy, sau đó đặt thuốc bảo vệ tủy và trám lại.
- Lấy tủy toàn phần (Pulpectomy): Nếu tủy đã bị viêm nhiễm toàn bộ (cả ở thân và chân răng), nha sĩ sẽ loại bỏ toàn bộ tủy, làm sạch và bơm vật liệu trám tủy đặc biệt vào ống tủy, sau đó hàn kín lại.
Lưu ý: Sau khi điều trị tủy, răng sữa thường được bọc mão thép không gỉ (stainless steel crown) để bảo vệ răng khỏi bị vỡ và đảm bảo chức năng ăn nhai cho đến khi răng vĩnh viễn mọc lên. Việc này đặc biệt quan trọng đối với các răng hàm sữa cần tồn tại lâu trên cung hàm (thường đến 9-12 tuổi).
d. Nhổ răng sữa
Đây là lựa chọn cuối cùng khi răng sữa bị sâu quá nặng, phá hủy hoàn toàn, không thể phục hồi bằng các phương pháp khác, hoặc có nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến mầm răng vĩnh viễn bên dưới. Không phải cứ sâu răng là nhổ ngay, đặc biệt với trẻ nhỏ dưới 6-7 tuổi, trừ khi có chỉ định rõ ràng từ nha sĩ.
Lưu ý quan trọng theo độ tuổi:
Trẻ nhỏ (dưới 6 tuổi): Nhổ răng sữa quá sớm, đặc biệt là răng hàm, có thể gây ra nhiều vấn đề như ảnh hưởng đến khả năng ăn nhai, phát âm, và quan trọng nhất là làm mất chỗ cho răng vĩnh viễn mọc lên. Điều này có thể dẫn đến tình trạng răng vĩnh viễn mọc lệch lạc, chen chúc, gây tốn kém chi phí chỉnh nha sau này. Trong trường hợp này, nha sĩ có thể đề nghị sử dụng khí cụ giữ khoảng (space maintainer) để duy trì khoảng trống cho răng vĩnh viễn.
Trẻ lớn hơn (gần đến tuổi thay răng): Nếu răng sữa bị sâu nặng và gần đến thời điểm thay răng tự nhiên (ví dụ, răng cửa sữa sẽ thay vào khoảng 6-7 tuổi, răng hàm sữa sẽ thay vào khoảng 9-12 tuổi), nha sĩ có thể cân nhắc việc nhổ răng để tránh biến chứng và tạo điều kiện cho răng vĩnh viễn mọc.
Quyết định nhổ răng sữa luôn cần có sự tư vấn và chỉ định của nha sĩ nhi khoa.
4. Chăm sóc sau điều trị và phòng ngừa tái phát
Vệ sinh răng miệng đúng cách: Hướng dẫn trẻ chải răng 2 lần/ngày với kem đánh răng có fluoride phù hợp với lứa tuổi (lượng kem bằng hạt gạo cho trẻ dưới 3 tuổi, bằng hạt đậu cho trẻ từ 3-6 tuổi). Sử dụng chỉ nha khoa hoặc tăm nước để làm sạch kẽ răng.
Chế độ ăn uống hợp lý: Hạn chế đồ ngọt, nước ngọt, tinh bột, đặc biệt là vào buổi tối. Khuyến khích trẻ ăn nhiều rau xanh, trái cây.
Khám răng định kỳ: Đưa trẻ đi khám nha sĩ 3-6 tháng/lần để kiểm tra, làm sạch răng và phát hiện sớm các vấn đề sâu răng mới.
Sử dụng fluoride bổ sung (nếu cần): Theo chỉ định của nha sĩ.
Trám bít hố rãnh: Đối với các răng hàm vĩnh viễn sắp mọc hoặc mới mọc (thường từ 6 tuổi trở lên), nha sĩ có thể trám bít các hố rãnh tự nhiên trên mặt nhai để ngăn ngừa sâu răng.
Điều trị sâu răng sữa cho trẻ là một quá trình cần sự kiên nhẫn và hợp tác từ cả phụ huynh và trẻ. Việc chủ động phòng ngừa và điều trị sớm, đặc biệt là hiểu rõ về các phương pháp phù hợp với độ tuổi của con mình, sẽ giúp trẻ có hàm răng khỏe mạnh, đặt nền tảng tốt cho sự phát triển của răng vĩnh viễn sau này.
