Thun liên hàm chắc chắn đã rất quen thuộc với các “đồng niềng”, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về loại thun này. Trong bài viết này hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết về thun liên hàm bao gồm cả phân loại, công dụng và cả những lưu ý khi sử dụng nữa nhé!
Mục lục
1. Thun liên hàm là gì?
Thun liên hàm (tên tiếng Anh: interarch elastic) là một loại dây thun nhỏ, thường hình tròn (có nhiều kích cỡ khác nhau), được sử dụng trong điều trị niềng răng (chỉnh nha) để kết nối răng ở hàm trên và răng ở hàm dưới lại với nhau.
Vật liệu chính của thun liên hàm là cao su y tế (latex) hoặc cao su tổng hợp không latex – đều phải đạt chuẩn an toàn sinh học và phù hợp với môi trường miệng.
Thun có chức năng tạo ra một lực kéo liên tục nhằm:
- Điều chỉnh khớp cắn giữa hai hàm (ví dụ như khớp cắn hạng II hoặc hạng III),
- Hỗ trợ di chuyển răng hoặc nhóm răng về vị trí lý tưởng,
- Cân bằng trục răng và hàm, giúp hai hàm khớp lại chuẩn xác hơn.
Việc sử dụng thun liên hàm thường bắt đầu ở giai đoạn giữa hoặc cuối của quá trình chỉnh nha, khi răng đã di chuyển ổn định trong cung hàm và bác sĩ cần tinh chỉnh khớp cắn.
2. Chi tiết về tác dụng của thun liên hàm
2.1. Tác dụng điều chỉnh khớp cắn
Thun liên hàm đóng vai trò then chốt trong việc cải thiện các dạng sai lệch khớp cắn:
Khớp cắn hạng I: Thường dùng để đóng khoảng răng, ổn định cung hàm khi răng đã di chuyển về đúng vị trí.
Khớp cắn hạng II: Hàm trên đưa ra trước so với hàm dưới. Dùng thun liên hàm kéo răng trên ra sau, đồng thời kéo răng dưới ra trước → điều hòa tương quan hàm.
Khớp cắn hạng III: Hàm dưới đưa ra trước. Dùng thun kéo răng dưới lui về sau, hoặc kéo răng trên tiến về trước → cải thiện sự cân đối hai hàm.
Lưu ý: Với sai lệch khớp cắn do xương (skeletal) nặng, thun liên hàm có thể chỉ hỗ trợ một phần, cần kết hợp với phẫu thuật chỉnh hàm nếu cần.
2.2. Di chuyển răng theo trục mong muốn
Di chuyển răng về đúng vị trí trên cung hàm: Đặc biệt hiệu quả trong việc điều chỉnh vị trí răng nanh, răng hàm khi mắc cài không đủ lực kéo hoặc cần điều chỉnh tinh tế.
Kiểm soát độ nghiêng hoặc trục của răng: Các thun được mắc theo hình tam giác, chữ Z giúp tạo lực xiên hoặc nhiều chiều để điều chỉnh hướng mọc của răng.
2.3. Giúp hàm trên và hàm dưới khớp nhau chuẩn hơn
Mục tiêu cuối cùng của chỉnh nha không chỉ là răng đều đẹp mà còn là khớp cắn ổn định, tương quan hàm hài hòa. Thun liên hàm giúp “chốt lại” sự khớp nhau giữa răng hàm trên và hàm dưới trong giai đoạn cuối điều trị. Việc điều chỉnh tương quan cắn đúng không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ nụ cười, mà còn giúp:
- Ăn nhai tốt hơn
- Tránh đau khớp thái dương hàm
- Ngăn ngừa răng mòn không đều về lâu dài
2.4. Tầm quan trọng trong kết quả niềng răng
Trong quá trình chỉnh nha, thun liên hàm không chỉ là một công cụ phụ trợ, mà còn đóng vai trò gần như quyết định ở giai đoạn điều chỉnh khớp cắn và hoàn thiện kết quả điều trị. Việc đeo thun đúng cách, đúng hướng và đủ thời gian mỗi ngày là điều kiện tiên quyết để đảm bảo lực kéo được duy trì liên tục giúp răng và hàm di chuyển về vị trí lý tưởng theo đúng kế hoạch mà bác sĩ đã thiết lập.
Nếu bệnh nhân đeo thun sai hướng, lực tác động sẽ không đúng như mong muốn. Điều này có thể khiến răng di chuyển lệch khỏi vị trí cần thiết, thậm chí làm hỏng sự cân bằng của toàn bộ cung răng. Khi đó, bác sĩ buộc phải điều chỉnh lại toàn bộ kế hoạch điều trị không chỉ mất thời gian mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả cuối cùng của ca chỉnh nha.
Tương tự, nếu bệnh nhân không đeo thun đủ thời gian quy định trong ngày (thường từ 20 đến 22 giờ), lực kéo sẽ bị gián đoạn. Khi đó, mô nha chu và xương hàm không kịp thích nghi, dẫn đến tốc độ di chuyển răng chậm lại, giảm hiệu quả điều trị, và nghiêm trọng hơn là khiến răng bị “trôi ngược” về vị trí cũ.
Những hậu quả có thể xảy ra khi không tuân thủ đúng hướng dẫn đeo thun là rất rõ ràng: thời gian niềng sẽ kéo dài hơn dự kiến, kết quả không đạt được như mong đợi (răng không đều, khớp cắn lệch, mất thẩm mỹ), và trong một số trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ phải lùi lại kế hoạch điều trị hoặc lùi lại kế hoạch điều trị hoặc tái can thiệp một số giai đoạn đã hoàn thành.
Không ít bệnh nhân từng thừa nhận rằng việc đeo thun liên hàm là phần “khó chịu nhất” trong quá trình chỉnh nha vì đau nhức nhẹ khi mới bắt đầu đeo, vì bất tiện khi ăn uống, hay vì cảm giác vướng víu. Tuy nhiên, các bác sĩ chỉnh nha đều thống nhất một lời khuyên:
Thun liên hàm không phát huy tác dụng nếu không có sự hợp tác từ chính bạn.
Sự kiên trì, kỷ luật và phối hợp chặt chẽ với bác sĩ trong việc đeo thun liên hàm chính là chìa khóa để đảm bảo một hành trình niềng răng thành công nhanh hơn, đẹp hơn và đúng như kỳ vọng.
3. Các loại thun liên hàm
Thun liên hàm được chia thành nhiều loại khác nhau dựa trên:
- Cách mắc thun (hình dạng gắn)
- Lực kéo, vị trí điều chỉnh (lớp 1, 2, 3…)
- Mục đích điều trị cụ thể
Dưới đây là những dạng phổ biến nhất:
3.1. Thun liên hàm hình tam giác
- Cách gắn: Kết nối 3 răng tạo thành hình tam giác, thường là một răng hàm dưới với hai răng hàm trên (hoặc ngược lại).
- Tác dụng: Giúp đóng khoảng cắn hở phía trước hoặc ổn định khớp cắn trong giai đoạn tinh chỉnh.
- Ví dụ trường hợp thực tế: Cải thiện khớp cắn hở ở vùng răng cửa (anterior open bite).
*** Đây là loại thun thường khiến bệnh nhân cảm thấy căng nhẹ phía trước miệng, cần kiên trì đeo đúng thời gian.
3.2. Thun liên hàm chữ Z
- Cách gắn: Gắn theo hình chữ Z giữa 3 răng ở hai hàm, thường dùng khi khớp cắn bị lệch phức tạp.
- Tác dụng: Điều chỉnh đồng thời nhiều chiều sai lệch khớp cắn (lệch giữa – lệch chéo, khớp cắn chéo).
- Áp dụng: Trong các ca có sai lệch cả về chiều ngang và chiều dọc.
Lưu ý: Đây là dạng thun nâng cao, thường được chỉ định trong các kế hoạch chỉnh nha chuyên sâu.
3.3. Thun liên hàm lớp 1 (Class I elastics)
- Vị trí mắc thun: Gắn giữa 2 răng cùng một hàm (thường là giữa răng nanh và răng hàm cùng bên).
- Mục đích: Dùng để đóng khoảng hoặc điều chỉnh vị trí răng trong cùng một hàm.
Ứng dụng: Sắp đều răng trong cùng cung hàm, kéo răng nanh hoặc răng hàm vào vị trí mong muốn.
3.4. Thun liên hàm lớp 2 (Class II elastics)
- Cách gắn: Gắn từ răng nanh hàm trên đến răng hàm dưới (thường là răng số 6 hoặc 7).
- Tác dụng: Đẩy răng hàm dưới ra trước hoặc kéo răng hàm trên ra sau. Điều trị khớp cắn hạng II (hàm trên đưa ra trước).
- Thời điểm áp dụng: Giữa đến cuối điều trị, sau khi sắp đều răng.
Tác động chỉnh nha: Cải thiện sự hài hòa giữa hai hàm, hỗ trợ điều chỉnh sai lệch xương hàm mức độ nhẹ đến vừa.
3.5. Thun liên hàm lớp 3 (Class III elastics)
- Cách gắn: Từ răng hàm trên (răng số 6-7) đến răng nanh hàm dưới.
- Tác dụng: Kéo hàm dưới lui hoặc đẩy hàm trên tiến ra trước. Điều trị khớp cắn hạng III (hàm dưới đưa ra trước).
- Thường gặp ở: Các ca có hàm dưới phát triển quá mạnh (prognathism nhẹ).
Lưu ý: Nếu tình trạng sai lệch xương nặng, thun lớp 3 có thể không đủ hiệu quả và cần can thiệp phẫu thuật chỉnh hàm kết hợp.
3.6. Các dạng khác ít phổ biến hơn
- Thun chéo (cross elastics): Gắn chéo giữa răng trong hai cung hàm để điều trị khớp cắn chéo (crossbite).
- Thun dọc (vertical elastics): Gắn giữa răng đối diện nhau trong hai hàm để đóng khoảng cắn hở, cải thiện khớp cắn dọc.
4. Hướng dẫn sử dụng thun liên hàm đúng cách
Cách gắn thun đúng vị trí theo hướng dẫn bác sĩ
Mỗi bệnh nhân sẽ có hướng gắn thun khác nhau tùy thuộc vào tình trạng răng và mục tiêu điều trị. Bác sĩ sẽ đánh dấu cụ thể các vị trí cần móc thun (ví dụ: từ răng nanh hàm trên xuống răng hàm hàm dưới) và hướng dẫn chi tiết cách đeo đúng. Việc ghi nhớ và gắn thun chính xác vào các vị trí này là cực kỳ quan trọng, vì chỉ cần đeo lệch một bên hay đổi chiều, lực kéo sẽ không còn hiệu quả hoặc thậm chí gây hại. Để dễ dàng hơn, bệnh nhân nên tập luyện trước gương hoặc sử dụng dụng cụ hỗ trợ nếu được nha sĩ cung cấp.
Bao lâu nên thay thun một lần?
Thun liên hàm có tính đàn hồi cao nhưng cũng nhanh chóng bị giãn sau một thời gian sử dụng. Vì thế, bạn cần thay thun thường xuyên – trung bình từ 2 đến 3 lần mỗi ngày, hoặc theo đúng chỉ định cụ thể của bác sĩ. Tuyệt đối không đeo một chiếc thun quá lâu trong ngày vì khi đó lực kéo sẽ yếu đi, mất hiệu quả điều trị. Nên ưu tiên thay thun mới sau mỗi bữa ăn hoặc sau khi tháo ra đánh răng.
Đeo thun bao nhiêu giờ mỗi ngày là lý tưởng?
Để đạt hiệu quả tối đa, thun liên hàm nên được đeo từ 20 đến 22 giờ mỗi ngày. Điều này có nghĩa là bạn chỉ được tháo ra khi ăn uống, vệ sinh răng miệng hoặc khi có hướng dẫn đặc biệt từ bác sĩ. Việc duy trì lực kéo liên tục trong ngày là yếu tố quyết định giúp răng và xương hàm dần thích nghi và di chuyển về đúng vị trí mong muốn. Nếu tháo thun quá thường xuyên hoặc đeo không đủ giờ, hiệu quả chỉnh nha sẽ giảm đáng kể.
Không tái sử dụng thun cũ
Thun cũ sau khi đã sử dụng một thời gian sẽ mất đi tính đàn hồi ban đầu, khiến lực kéo không còn đủ mạnh. Việc tái sử dụng thun không những làm chậm tiến độ chỉnh nha mà còn có thể gây mất cân bằng lực giữa hai bên hàm. Vì vậy, mỗi khi tháo ra, bạn nên thay bằng một chiếc thun mới, ngay cả khi chiếc thun cũ trông vẫn còn “dùng được”.
Không bỏ thun khi không có chỉ định
Một trong những sai lầm thường gặp ở bệnh nhân là tự ý bỏ thun vì thấy khó chịu, đau hoặc nghĩ rằng “một ngày không đeo cũng không sao”. Thực tế, việc dừng đeo thun không có chỉ định sẽ phá vỡ chuỗi tác động lực đều đặn, khiến răng có xu hướng quay trở lại vị trí cũ hoặc đứng yên, không tiếp tục di chuyển. Nếu gặp khó chịu hay có bất kỳ thắc mắc nào, bạn nên liên hệ bác sĩ thay vì tự ý dừng.
Luôn mang theo thun dự phòng
Vì thun nhỏ, dễ rơi mất hoặc bị đứt khi tháo lắp, bạn nên luôn mang theo một túi thun dự phòng trong balo, túi xách hoặc ví cá nhân. Điều này giúp bạn có thể thay thế ngay lập tức và không bị gián đoạn trong quá trình đeo thun. Việc chủ động chuẩn bị như vậy thể hiện sự hợp tác tích cực và là cách đơn giản giúp rút ngắn thời gian niềng răng hiệu quả hơn.
5. Tác hại nếu không đeo thun đúng cách
Việc không đeo thun liên hàm đúng hướng dẫn dù là sai vị trí, sai hướng lực hay không đủ thời gian – đều có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả chỉnh nha.
Làm chậm tiến trình điều trị
Thun liên hàm hoạt động dựa trên nguyên lý kéo răng và hàm về vị trí lý tưởng bằng lực liên tục, ổn định. Nếu không đeo đủ giờ, lực này sẽ bị gián đoạn, khiến răng không thể dịch chuyển đúng lộ trình mà bác sĩ đã vạch ra. Kết quả là thời gian điều trị bị kéo dài không cần thiết.
Kết quả niềng bị lệch, mất cân đối giữa hai hàm
Khi bạn đeo sai hướng hoặc chỉ đeo một bên, lực kéo sẽ không cân xứng giữa hai hàm, dẫn đến tình trạng răng bị nghiêng lệch hoặc hàm mất cân đối. Điều này không chỉ ảnh hưởng thẩm mỹ sau khi tháo niềng, mà còn có thể gây sai lệch khớp cắn phức tạp hơn.
Tăng nguy cơ phải kéo dài thời gian đeo niềng
Sự thiếu hợp tác trong việc đeo thun đúng cách buộc bác sĩ phải điều chỉnh lại kế hoạch điều trị. Có thể bạn sẽ phải đeo mắc cài lâu hơn vài tháng hoặc phải dùng thêm khí cụ hỗ trợ để bù lại tiến độ bị trì trệ – điều mà lẽ ra có thể tránh được.
Ảnh hưởng đến khớp cắn, chức năng nhai sau khi tháo niềng
Nếu không có sự kiểm soát lực kéo chính xác từ thun liên hàm, sau khi tháo niềng răng có thể không khớp cắn được hoàn hảo. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc ăn nhai, mỏi hàm, thậm chí phải quay lại can thiệp chỉnh nha hoặc làm phục hình bổ trợ.
6. Câu hỏi thường gặp
Có phải thay thun liên hàm mỗi ngày không?
Thun liên hàm là khí cụ cần phải được thay đổi mỗi ngày, vì mỗi chiếc dây thun chỉ có tác dụng trong một thời gian ngắn. Do đó sau khi được bác sĩ hướng dẫn lần đầu thì bạn sẽ biết cách thay đổi mỗi khi sử dụng và tự thay dây thun tại nhà được.
Đeo thun liên hàm có đau không?
Trong những ngày đầu đeo dây chun, bạn có thể cảm thấy bị vướng víu, đau răng và khó chịu khi ăn uống. Tuy nhiên, bạn không nên tự ý tháo chun ra thời điểm này. Điều này có thể khiến quá trình niềng răng bị ảnh hưởng, không đi theo lộ trình định trước.
Tốt nhất là bạn nên làm quen với việc đeo thun liên hàm. Khi răng dần dần di chuyển, những cơn đau hay cảm giác ê răng cũng sẽ dần biến mất. Ngoài ra, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về chế độ ăn uống và chăm sóc răng miệng hợp lý nhất để giảm đau nhanh chóng mà không ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
Xem thêm: Niềng răng nên ăn uống như thế nào?
Đeo thun liên hàm trong khi ăn có được không?
Bạn nên tháo thun liên hàm ra khi ăn. Lý do là vì khi ăn, bạn cần há miệng và cử động hàm nhiều để nhai một cách thoải mái. Tuy nhiên, nhiều kiểu mắc thun liên hàm đặc biệt là các kiểu kéo đóng khớp cắn sẽ giới hạn khả năng há miệng, khiến việc ăn uống trở nên khó khăn, thậm chí gây đau hoặc mỏi hàm.
Ngoài ra, khi ăn với thun liên hàm, lực nhai có thể làm thun bị giãn, đứt hoặc mất độ đàn hồi. Thức ăn cũng dễ dính vào thun, gây mất vệ sinh và tăng nguy cơ sâu răng hoặc viêm lợi.
Thun liên hàm bị đứt phải làm sao?
Trong quá trình đeo, nếu thun liên hàm bị đứt thì bạn cần thay thun mới là được. Để tránh cho dây thun không bị đứt, bạn nên thay thun mỗi ngày và mang thun theo bên người để thay lúc cần thiết.
Nuốt thun liên hàm có sao không?
Nhiều trường hợp thun bị đứt hoặc bị tuột và bạn vô tình nuốt phải trong ngủ hoặc uống nước. Tuy nhiên, bạn không cần quá lo lắng vì thun liên hàm được làm từ cao su y tế phủ bên ngoài là một lớp bột ngô, nên hoàn toàn an toàn với sức khỏe.
Có thể mua thun ngoài tiệm thuốc nếu bị mất không?
Không nên. Mỗi loại thun có lực kéo và kích cỡ khác nhau, bạn cần lấy đúng loại được bác sĩ chỉ định để đảm bảo hiệu quả.
Trên đây là những thông tin về thun liên hàm, hy vọng bạn sẽ tìm được thông tin mình cần trong bài viết này. Nếu có thông tin cần giải đáp, liên hệ đến nha khoa Thúy Đức để được tư vấn sớm nhất bạn nhé!
———————
TRUNG TÂM CHỈNH NHA THUÝ ĐỨC
🏥 Địa chỉ: Số 64 Phố Vọng, Phương Mai, Đống Đa, Hà Nội.
☎ Liên hệ: 093.186.3366 – 096.3614.566
🔹Website: https://nhakhoathuyduc.com.vn/
