Trẻ bị nhiệt miệng phải làm sao? Chữa thế nào nhanh hết

Trẻ nhỏ bị nhiệt miệng không chỉ gây đau rát, khó chịu mà còn khiến bé lười ăn, quấy khóc và ảnh hưởng đến sức khỏe chung. Nhiều cha mẹ bối rối vì không biết nên xử lý ra sao – có nên bôi thuốc, kiêng ăn gì, hay đưa con đi bác sĩ? Bài viết này sẽ giúp giải đáp cụ thể những điều cha mẹ cần biết.

1. Xử lý tại nhà: mẹo dân gian và thực phẩm hỗ trợ

Trong hầu hết các trường hợp, nhiệt miệng ở trẻ nhỏ có thể điều trị tại nhà nếu tình trạng nhẹ. Một số biện pháp y học và dân gian an toàn giúp làm dịu triệu chứng bao gồm:

Các biện pháp tại nhà cha mẹ có thể tham khảo:

• Uống nhiều nước: Giúp làm mát cơ thể, tránh khô miệng, hỗ trợ làm lành niêm mạc.
• Cho trẻ súc miệng bằng nước muối sinh lý (0,9%): Có tính kháng khuẩn nhẹ, làm sạch miệng, giúp vết loét mau lành.
• Ăn thức ăn mềm, mát, dễ nuốt như: cháo loãng, sữa nguội, nước ép rau củ quả (rau má, cà rốt, lô hội…).
• Dùng mật ong nguyên chất (cho trẻ >1 tuổi): Mật ong có đặc tính kháng khuẩn, làm dịu đau. Có thể chấm một lớp mỏng vào vết loét bằng tăm bông.
• Bột sắn dây: Bột sắn dây có tính mát, giúp thanh nhiệt, giải độc và làm dịu các vết loét. Pha một lượng nhỏ bột sắn dây với nước ấm, cho trẻ uống 2-3 lần mỗi ngày.
• Nước rau má: Rau má có tính mát, giúp thanh nhiệt, giải độc và hỗ trợ làm lành vết thương. Có thể cho trẻ uống nước ép rau má hoặc súc miệng bằng nước rau má pha loãng. Nước ép cà chua:Cà chua giàu vitamin C, giúp tăng cường sức đề kháng và làm lành vết loét. Cho trẻ uống nước ép cà chua tươi 1-2 lần mỗi ngày.
• Nước củ cải:Củ cải có tác dụng giải nhiệt và làm lành các vết loét rất hiệu quả. Nếu bé không thể uống nước củ cải, các mẹ có thể cho bé súc miệng bằng nước cốt pha loãng khoảng 3 lần/ngày.
• Cho trẻ bổ sung vitamin B, C, kẽm, sắt nếu chế độ ăn bị thiếu hụt.

Lưu ý: Không dùng mẹo dân gian như bôi chanh, muối trực tiếp lên vết loét — điều này có thể gây xót, khiến trẻ đau rát nhiều hơn.

2. Khi nào cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ?

Mặc dù phần lớn các vết nhiệt miệng tự khỏi sau 7–14 ngày, nhưng có những dấu hiệu cảnh báo cần gặp bác sĩ ngay:

• Vết loét kéo dài quá 2 tuần không lành.
• Trẻ sốt cao trên 38,5°C, có dấu hiệu mệt mỏi, mất nước.
• Trẻ biếng ăn kéo dài, sụt cân, bỏ bú (đối với trẻ nhỏ).
• Loét miệng lan rộng, chảy dịch mủ hoặc chảy máu.
• Tái phát liên tục, khoảng cách giữa các đợt nhiệt miệng ngắn (<1 tháng/lần).
• Có kèm phát ban ngoài da, nổi hạch, tiêu chảy, nghi ngờ bệnh tay chân miệng.

Tham khảo thêm: Hình ảnh nhiệt miệng: Phân biệt với các vết loét khác

3. Những loại thuốc hoặc gel bôi thường được bác sĩ khuyên dùng

Khi nhiệt miệng gây đau nhiều, hoặc diện rộng, bác sĩ có thể chỉ định một số loại sau:

Gel bôi tại chỗ (dùng theo chỉ định):

• Chlorhexidine gluconate (Corsodyl, Kin…): Sát khuẩn nhẹ, giảm viêm.
• Gel Lidocain 2% hoặc Benzocaine: Giảm đau tạm thời, dùng trước bữa ăn để giúp trẻ ăn uống dễ hơn.
• Gel chứa hyaluronic acid (Gengigel, Aloclair): Tạo màng bảo vệ niêm mạc, hỗ trợ hồi phục.
• Thuốc bôi chứa kháng viêm nhẹ (như triamcinolone acetonide): Dùng trong trường hợp viêm loét nặng, theo chỉ định bác sĩ.

Lưu ý quan trọng: Không tự ý mua thuốc bôi chứa corticosteroid cho trẻ nhỏ nếu không có hướng dẫn từ bác sĩ.

4. Cách chăm sóc răng miệng hàng ngày giúp vết loét nhanh lành

Chăm sóc răng miệng đúng cách giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng thứ phát và rút ngắn thời gian lành:

Hướng dẫn chăm sóc cho trẻ bị nhiệt miệng:

• Đánh răng nhẹ nhàng bằng bàn chải lông mềm, tránh va vào vết loét.
• Sử dụng kem đánh răng không chứa sodium lauryl sulfate (SLS) – vì SLS có thể gây kích ứng vết loét.
• Súc miệng sau khi ăn bằng nước muối sinh lý hoặc nước lọc để loại bỏ cặn thức ăn.
• Không để trẻ đưa tay vào miệng, ngậm đồ chơi bẩn – hạn chế vi khuẩn gây viêm nhiễm.
• Không dùng nước súc miệng có cồn – dễ gây xót và làm khô niêm mạc.

5. Chế độ ăn uống khi trẻ bị nhiệt miệng

Nên ăn gì

Khi trẻ bị nhiệt miệng, niêm mạc miệng bị tổn thương và rất nhạy cảm, do đó cần ưu tiên các món ăn có kết cấu mềm, mịn, nguội hoặc hơi ấm, dễ nuốt và không gây ma sát. Cháo loãng, súp rau củ xay nhuyễn, khoai tây nghiền, bột yến mạch nấu loãng là những lựa chọn phù hợp, giúp trẻ duy trì dinh dưỡng mà không bị đau rát khi ăn.

Bên cạnh đó, các thực phẩm có tính mát theo Đông y như rau má, đậu xanh, nha đam, củ cải trắng cũng được đánh giá có lợi trong giai đoạn này. Tuy chưa có nhiều nghiên cứu sâu về hiệu quả tuyệt đối, nhưng những loại thực phẩm này giàu vitamin, chất xơ và ít kích ứng, có thể hỗ trợ quá trình hồi phục vết loét.

Nước giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì độ ẩm của niêm mạc miệng, giúp làm dịu vết loét và hỗ trợ quá trình hồi phục. Khi trẻ bị nhiệt miệng, nhu cầu nước của cơ thể không thay đổi, nhưng cảm giác đau khi nuốt có thể khiến trẻ lười uống nước, dẫn đến mất nước và khô miệng – làm nặng thêm tình trạng loét.

Nước ép rau củ và trái cây tươi (như rau má, cà rốt, dưa hấu, lựu…) cung cấp thêm vitamin C, B, A, kẽm, là những vi chất thiết yếu giúp tăng cường hệ miễn dịch và làm lành vết thương. Tuy nhiên, cần pha loãng với nước lọc và tránh trái cây quá chua để không làm tổn thương thêm vùng loét.

Nên kiêng gì:

Một số loại thực phẩm có thể kích thích hoặc làm trầm trọng thêm vết loét như món ăn quá cay, mặn, chiên rán nhiều dầu mỡ hoặc có tính axit mạnh (như dưa chua, nước cam đậm đặc). Những loại này có thể gây đau rát, làm chậm quá trình lành và khiến trẻ biếng ăn hơn.

Ngoài ra, thức ăn khô, cứng, giòn như bánh quy, kẹo cứng, trái cây chua, hoặc các loại hạt cũng nên tránh tạm thời. Chúng có thể tạo ma sát với niêm mạc bị loét và làm vết thương rách sâu hơn, thậm chí gây chảy máu và viêm nặng hơn.

6. Những sai lầm phổ biến khi cha mẹ xử lý nhiệt miệng ở trẻ 

1. Nhầm lẫn nhiệt miệng với các bệnh lý khác

• Sai lầm: Cho rằng mọi vết loét trong miệng đều là nhiệt miệng.
• Hậu quả: Bỏ sót các bệnh nguy hiểm hơn như viêm loét miệng do vi rút Herpes, tay chân miệng, nấm miệng…
• Lưu ý: Nếu trẻ sốt cao, nổi nhiều bóng nước, lở loét lan rộng, cần đưa đi khám ngay.

2. Cho trẻ ăn uống tùy ý, không kiêng khem

• Sai lầm: Vẫn cho trẻ ăn đồ cay nóng, chiên rán, bánh kẹo ngọt hoặc uống nước có gas.
• Hậu quả: Làm vết loét lâu lành, gây đau rát nhiều hơn.
• Giải pháp: Ưu tiên thực phẩm mát như rau củ luộc, cháo loãng, nước ép trái cây.

3. Tự ý dùng thuốc bôi hoặc kháng sinh

• Sai lầm: Bôi thuốc corticoid, kháng sinh, hoặc các loại thuốc dân gian không rõ nguồn gốc.
• Hậu quả: Gây kích ứng, nhiễm trùng nặng hơn hoặc ảnh hưởng gan thận nếu lạm dụng.
• Lưu ý: Chỉ dùng thuốc theo hướng dẫn bác sĩ nếu nhiệt miệng kéo dài trên 1 tuần.

4. Không chú trọng vệ sinh răng miệng cho trẻ

• Sai lầm: Nghĩ rằng trẻ bị đau nên không cho đánh răng.
• Hậu quả: Vi khuẩn phát triển nhiều hơn, vết loét lâu lành.
• Giải pháp: Vẫn vệ sinh miệng nhẹ nhàng cho trẻ bằng nước muối sinh lý hoặc bàn chải mềm.

5. Không bổ sung đủ nước và vitamin

• Sai lầm: Cho trẻ uống ít nước, không bổ sung rau xanh, trái cây.
• Hậu quả: Cơ thể mất cân bằng, khiến tình trạng nhiệt miệng trầm trọng hơn.
• Giải pháp: Cho trẻ uống nhiều nước lọc, nước mát (nước rau má, atiso…), ăn trái cây giàu vitamin C như cam, bưởi, dâu…

7. Câu hỏi thường gặp

1. Nhiệt miệng có lây không?

Không. Nhiệt miệng (loét aphthous) không phải là bệnh truyền nhiễm nên không lây từ người này sang người khác qua tiếp xúc hay ăn uống chung. Đây là tình trạng viêm loét tại chỗ, thường do miễn dịch suy yếu, thiếu chất, hoặc tổn thương cơ học, không do virus hay vi khuẩn gây bệnh truyền nhiễm.

2. Trẻ bị nhiệt miệng bao lâu thì khỏi?

Với hầu hết các trường hợp nhẹ, vết loét nhiệt miệng tự lành sau 7 – 10 ngày mà không để lại sẹo. Tuy nhiên, nếu loét sâu, trẻ ăn uống kém hoặc không được chăm sóc đúng cách, vết loét có thể lâu lành hơn. Thời gian phục hồi cũng phụ thuộc vào sức đề kháng và chế độ dinh dưỡng của trẻ.

3. Trẻ bị nhiệt miệng thường xuyên có nguy hiểm không?

Nếu trẻ bị nhiệt miệng lặp đi lặp lại nhiều lần trong tháng, cần lưu ý vì đó có thể là dấu hiệu của thiếu vi chất (như vitamin B, sắt, kẽm), rối loạn miễn dịch hoặc bệnh lý toàn thân tiềm ẩn. Việc tái đi tái lại thường xuyên không chỉ làm trẻ đau, biếng ăn mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài nếu không được điều trị đúng.

4. Có phải trẻ nóng trong người mới bị nhiệt miệng?

Tình trạng “nóng trong” theo dân gian thường được dùng để chỉ mất cân bằng bên trong cơ thể, tuy nhiên trong y học, nhiệt miệng không chỉ do “nóng”. Nó có thể xuất phát từ hệ miễn dịch yếu, thiếu vi chất, căng thẳng, vệ sinh răng miệng kém, hoặc chấn thương trong miệng. Vì thế, không nên quy toàn bộ nguyên nhân do nóng trong.

5. Trẻ mọc răng có thể gây nhiệt miệng không?

Có. Trong giai đoạn mọc răng, trẻ thường cắn đồ vật hoặc cắn vào lợi, dễ làm tổn thương niêm mạc miệng. Cộng thêm sức đề kháng yếu và tăng tiết nước bọt, đây là thời điểm dễ hình thành các vết loét nhiệt miệng. Ngoài ra, khó chịu khi mọc răng cũng khiến trẻ ăn kém và dễ thiếu hụt vi chất.