Khi con bước vào độ tuổi thay răng, nhiều cha mẹ thường băn khoăn: “Liệu răng hàm của bé có thay không?” hay “Khi nào thì răng hàm sữa sẽ được thay bằng răng vĩnh viễn?”. Việc hiểu rõ về thời điểm và quá trình thay răng hàm không chỉ giúp cha mẹ yên tâm mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe răng miệng lâu dài cho con.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết trẻ có thay răng hàm không, khi nào răng hàm sẽ được thay, và cách chăm sóc đúng cách để răng vĩnh viễn của bé khỏe mạnh ngay từ đầu.
Mục lục
Trẻ em có thay răng hàm hay không?
Câu trả lời là: Có, nhưng không phải tất cả răng hàm đều được thay thế.
Theo phân loại nha khoa, răng hàm ở trẻ em bao gồm hai loại chính:
Răng hàm sữa: là răng số 4 và số 5 theo thứ tự đếm từ răng cửa giữa ra sau. Đây là các răng mọc trong giai đoạn từ 12 tháng đến 2,5 tuổi. Khi trẻ từ 9 đến 12 tuổi, hai răng này sẽ rụng đi và được thay thế bằng răng tiền hàm vĩnh viễn.
Răng hàm vĩnh viễn mọc sau (không thay thế răng sữa): là các răng số 6, số 7 và số 8 (răng khôn). Những răng này mọc trực tiếp, không thay thế bất kỳ răng sữa nào, do đó còn được gọi là răng mọc thêm (nằm ở phần cuối cung hàm).
Khi nào bé thay răng hàm?
Răng hàm vĩnh viễn số 6 là răng đầu tiên mọc mà không có răng sữa thay thế, thường mọc lúc trẻ 6 tuổi. Nhiều phụ huynh nhầm tưởng đây là răng sữa, dẫn đến không chú trọng giữ gìn, khiến răng dễ bị sâu và mất sớm – gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khớp cắn và hình dạng hàm mặt.
Răng hàm vĩnh viễn thứ hai (răng số 7): Mọc muộn hơn, khoảng 12–13 tuổi, cũng là răng mọc trực tiếp và không thay thế răng sữa.
Răng khôn (răng số 8): Có thể mọc trong độ tuổi từ 17 đến 25 tuổi, hoặc không mọc ở một số người. Đây là răng mọc sau cùng, không liên quan đến chu trình thay răng của trẻ.
Hỏi đáp: Trẻ 5 tuổi mọc răng hàm số 6 có bất thường không?
Cách chăm sóc trẻ trong giai đoạn thay răng
Việc chăm sóc răng miệng đúng cách trong giai đoạn thay răng không chỉ giúp trẻ tránh được sâu răng, viêm lợi, mà còn đảm bảo răng vĩnh viễn mọc đúng vị trí, đều đẹp và bền lâu. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết:
1. Hướng dẫn vệ sinh răng miệng cho trẻ đang thay răng
- Đánh răng 2 lần/ngày bằng bàn chải lông mềm và kem đánh răng chứa fluor (dành cho trẻ).
- Dạy trẻ chải răng đúng cách: chải theo chiều dọc hoặc xoay tròn nhẹ nhàng, không chà ngang mạnh dễ làm mòn men răng và tổn thương lợi.
- Chú ý các vùng răng đang lung lay hoặc mới mọc: những vùng này dễ đọng thức ăn, nếu không làm sạch sẽ gây viêm lợi, hôi miệng.
- Sử dụng chỉ nha khoa: giúp làm sạch kẽ răng – đặc biệt quan trọng khi răng vĩnh viễn bắt đầu mọc chen giữa các răng sữa.
2. Chế độ ăn uống phù hợp trong thời kỳ thay răng
- Tăng cường thực phẩm giàu canxi, vitamin D, phốt pho: giúp răng vĩnh viễn chắc khỏe. Ví dụ: sữa, phô mai, cá hồi, trứng.
- Ăn nhiều rau củ quả giòn như cà rốt, táo: vừa giúp làm sạch mảng bám tự nhiên, vừa giúp hàm hoạt động linh hoạt.
- Hạn chế đồ ngọt, bánh kẹo, nước ngọt có gas: dễ gây sâu răng, đặc biệt khi vệ sinh chưa kỹ trong lúc răng lung lay.
- Không nhai đồ cứng (kẹo cứng, đá viên): có thể làm răng sữa lung lay sớm, ảnh hưởng đến răng vĩnh viễn phía dưới.
3. Thăm khám nha khoa định kỳ
- Đưa trẻ khám nha khoa 6 tháng/lần để kiểm tra tiến trình thay răng.
- Bác sĩ sẽ phát hiện sớm nếu có răng mọc lệch, mọc ngầm, thiếu răng hoặc răng vĩnh viễn mọc sai vị trí, từ đó có hướng can thiệp kịp thời (niềng răng sớm nếu cần).
- Có thể được bôi fluor dự phòng sâu răng hoặc trám bít hố rãnh răng hàm để bảo vệ răng vĩnh viễn mới mọc.
4. Một số lưu ý khác dành cho phụ huynh
- Không tự nhổ răng sữa cho trẻ bằng các mẹo dân gian như buộc chỉ, giật mạnh… dễ gây đau, viêm, hoặc làm tổn thương mầm răng vĩnh viễn.
- Nếu răng sữa quá lâu không rụng dù răng vĩnh viễn đã mọc lệch ra phía trong/ngoài, cần đưa trẻ đi nhổ răng sữa tại nha khoa.
- Tránh để trẻ dùng tay lung lay răng liên tục, dễ gây viêm nhiễm vùng chân răng.
Đọc thêm: Răng mọc trên lợi – 2 giải pháp xử lý tối ưu theo trường hợp
Trẻ bị sâu răng hàm vĩnh viễn sớm phải làm sao?
1. Xác định đúng tình trạng sâu răng hàm vĩnh viễn ở trẻ
Răng hàm vĩnh viễn, đặc biệt là răng số 6 (mọc khoảng 6 tuổi), là răng quan trọng nhất trong việc ăn nhai và định hình khớp cắn. Đây cũng là răng vĩnh viễn đầu tiên mọc lên, và một khi bị sâu, không thể tự thay lại như răng sữa.
Cha mẹ cần quan sát các dấu hiệu sớm của sâu răng như:
- Xuất hiện đốm trắng, đốm nâu, chấm đen trên mặt nhai hoặc mặt bên răng.
- Trẻ kêu ê buốt hoặc đau khi ăn đồ ngọt, nóng, lạnh.
- Có thể thấy lỗ sâu bằng mắt thường.
- Miệng trẻ có mùi hôi dai dẳng, nhất là buổi sáng.
2. Điều trị sâu răng hàm vĩnh viễn sớm
Trường hợp nhẹ – Sâu men hoặc mới chớm sâu ngà
- Bác sĩ sẽ làm sạch vùng bị sâu, sau đó tiến hành trám răng bằng vật liệu chuyên dụng.
- Mục đích là ngăn vi khuẩn lan sâu, đồng thời giữ lại tối đa mô răng thật.
- Có thể bôi fluor hoặc hướng dẫn tái khoáng men răng nếu sâu cực nhẹ.
Trường hợp vừa – Có lỗ sâu, tổn thương ngà răng
- Bác sĩ sẽ loại bỏ mô răng bị sâu và trám phục hồi hình thể răng, giúp trẻ nhai tốt, không ê buốt nữa.
- Có thể dùng vật liệu composite (màu giống răng thật) hoặc GIC (giải phóng fluor giúp chống sâu tái phát).
Trường hợp nặng – Sâu đến tủy răng
- Trẻ có thể bị đau dữ dội, sưng má, hoặc răng đổi màu.
- Lúc này cần điều trị tủy (lấy tủy răng) để loại bỏ vi khuẩn, sau đó trám kín hoặc bọc răng sứ bảo tồn răng.
- Tuyệt đối không nhổ bỏ răng hàm vĩnh viễn nếu còn khả năng giữ lại, vì mất răng sớm sẽ gây lệch khớp cắn, tiêu xương hàm, ảnh hưởng lâu dài.
3. Sau điều trị – Cách chăm sóc để răng không sâu lại
- Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, dùng kem chứa fluor.
- Tránh ăn đồ ngọt sau 9h tối, vì vi khuẩn hoạt động mạnh lúc ngủ.
- Khám răng định kỳ mỗi 6 tháng, kiểm tra độ bám mảng, độ kín của miếng trám.
- Trám bít hố rãnh răng hàm cho các răng số 6, 7 chưa sâu
4. Lưu ý quan trọng cho phụ huynh
- Răng hàm vĩnh viễn không mọc lại nếu mất đi – hãy bảo vệ ngay từ khi mới mọc.
- Không chủ quan nếu trẻ không than đau: sâu răng giai đoạn đầu thường không đau nhưng vẫn tiến triển âm thầm.
- Nếu không điều trị kịp thời, sâu răng hàm vĩnh viễn sẽ gây biến chứng viêm tủy, viêm xương hàm, ảnh hưởng tới phát âm và học tập.
Có trường hợp nào bé không thay răng hàm không?
Thông thường, trẻ sẽ thay toàn bộ răng sữa (gồm răng cửa, răng nanh, và răng hàm sữa) từ khoảng 6 đến 12 tuổi. Tuy nhiên, trong thực tế lâm sàng, vẫn có những trường hợp trẻ không thay răng hàm, hoặc chỉ thay một phần, do những lý do sau:
1. Thiếu mầm răng vĩnh viễn bẩm sinh
- Là nguyên nhân phổ biến khiến răng hàm sữa không có răng vĩnh viễn kế nhiệm để thay thế.
- Xảy ra khi trong giai đoạn bào thai, mầm răng vĩnh viễn không hình thành trong xương hàm.
- Tình trạng này thường không được phát hiện nếu không chụp X-quang răng.
- Hệ quả: răng hàm sữa giữ lại lâu hơn, đôi khi tồn tại đến tuổi trưởng thành nếu được chăm sóc tốt.
Gợi ý cho cha mẹ: Nếu đến khoảng 10–12 tuổi mà răng hàm sữa của trẻ không lung lay, nên cho trẻ chụp phim toàn cảnh (panorama) để kiểm tra có mầm răng vĩnh viễn hay không.
2. Răng hàm sữa tồn tại dai dẳng dù có mầm răng vĩnh viễn
Đây là hiện tượng răng sữa không rụng đúng thời điểm, dù răng vĩnh viễn đã có trong xương hàm.
Nguyên nhân có thể là:
- Mầm răng vĩnh viễn mọc lệch hướng (thường là lệch trong, lệch ngoài).
- Răng sữa chân răng chưa tiêu hết, khiến không rụng được.
- Răng vĩnh viễn bị thiếu chỗ mọc, dẫn đến mọc lệch, mọc ngầm hoặc không trồi lên được.
Trong các trường hợp này, trẻ vẫn có thể thay răng, nhưng cần can thiệp nha khoa để nhổ răng sữa hoặc tạo khoảng trống.
3. Răng hàm vĩnh viễn đã mọc nhưng bị nhầm là răng sữa
Một số phụ huynh nhầm lẫn răng hàm vĩnh viễn số 6 (mọc lúc 6 tuổi) là răng sữa vì:
- Răng mọc sau cùng, không thay cái nào trước đó.
- Trẻ còn nhỏ nên nghĩ chưa đến giai đoạn thay răng.
Vì lầm tưởng đây là răng sữa, nhiều cha mẹ chủ quan khi răng bị sâu, dẫn đến mất sớm răng vĩnh viễn quan trọng này.
4. Trẻ có bệnh lý hoặc ảnh hưởng phát triển xương hàm
Một số bệnh lý về tuyến yên, hormone tăng trưởng hoặc di truyền có thể làm:
- Chậm mọc răng, hoặc
- Rối loạn tiến trình thay răng, dẫn đến tình trạng không thay được răng hàm.
Cần được theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa răng hàm mặt và nội tiết nhi.
Kết luận: Bé không thay răng hàm – khi nào là bất thường?
| Dấu hiệu bất thường | Nên làm gì? |
|---|---|
| Trẻ đã 12 tuổi mà răng hàm sữa chưa rụng | Chụp X-quang kiểm tra mầm răng |
| Răng hàm sữa lung lay lâu nhưng không rụng | Khám nha khoa, có thể cần nhổ |
| Răng hàm mọc lệch, mọc chen chúc | Cân nhắc chỉnh nha sớm |
| Răng sữa bị sâu nhưng không thay | Điều trị bảo tồn nếu chưa thay được |
Tìm hiểu thêm: Những lưu ý khi trẻ thay răng – cha mẹ cần nắm được
