Việc vệ sinh hàm giả tháo lắp không chỉ đơn thuần là làm sạch, mà còn là cách duy trì sức khỏe răng miệng, tăng tuổi thọ cho hàm và tránh các biến chứng không mong muốn. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách vệ sinh hàm giả đúng chuẩn để đảm bảo hiệu quả và an toàn. Nếu bạn đang sử dụng hàm giả tháo lắp hoặc đang chăm sóc cho người thân dùng loại hàm này, thì đừng bỏ qua những hướng dẫn chi tiết trong bài viết dưới đây.
Mục lục
1. Ảnh hưởng khi không vệ sinh, bảo quản hàm giả đúng cách
Việc xem nhẹ việc vệ sinh và bảo quản hàm giả không chỉ làm giảm tuổi thọ thiết bị mà còn gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe răng miệng và toàn thân, đặc biệt ở người cao tuổi – đối tượng thường có sức đề kháng yếu hơn.
1. Nguy cơ nhiễm trùng, viêm loét niêm mạc
- Hàm giả bẩn là nơi tích tụ vi khuẩn, nấm Candida – dễ gây viêm nướu, loét miệng, viêm vòm họng.
- Vi khuẩn có thể xuyên qua tổn thương niêm mạc, gây nhiễm trùng toàn thân, viêm nội tâm mạc ở người có bệnh lý nền tim mạch.
2. Hơi thở có mùi khó chịu
- Mảng bám và vụn thức ăn mắc trong hàm giả không được vệ sinh đúng cách sẽ phân hủy và tạo ra mùi hôi khó chịu, ảnh hưởng đến giao tiếp và chất lượng cuộc sống.
- Mùi hôi này không thể cải thiện chỉ bằng nước súc miệng, mà cần làm sạch hàm kỹ lưỡng mỗi ngày.
3. Gây tiêu xương hàm nhanh hơn
- Hàm giả lỏng, không còn ôm sát nướu sẽ gây áp lực không đều lên vùng mô nâng đỡ, dẫn đến tiêu xương ổ răng nhanh hơn.
- Tiêu xương không chỉ khiến hàm giả ngày càng lỏng lẻo mà còn làm thay đổi hình dáng khuôn mặt, gây móm, hóp má.
4. Ảnh hưởng đến sức khỏe toàn thân, đặc biệt ở người lớn tuổi
- Người lớn tuổi khi không ăn nhai tốt do hàm giả kém vệ sinh sẽ dẫn đến suy dinh dưỡng, sụt cân, giảm miễn dịch.
- Tình trạng nhiễm khuẩn răng miệng cũng liên quan mật thiết đến nguy cơ đột quỵ, viêm phổi hít, đái tháo đường type 2 và bệnh tim mạch ở người cao tuổi.
2. Hướng dẫn vệ sinh hàm giả tháo lắp
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết theo từng bước chuẩn nha khoa:
1. Làm sạch hàng ngày
Thời điểm vệ sinh lý tưởng:
Nên vệ sinh hàm giả ít nhất 2 lần mỗi ngày: buổi sáng sau khi ngủ dậy và buổi tối trước khi đi ngủ. Ngoài ra, nên súc miệng và rửa hàm sau mỗi bữa ăn để loại bỏ cặn thức ăn.
Dụng cụ cần chuẩn bị:
- Bàn chải mềm chuyên dụng cho hàm giả hoặc bàn chải đánh răng lông mềm.
- Nước sạch (tốt nhất là nước ấm, không quá nóng).
- Dung dịch vệ sinh hàm giả chuyên dụng (có thể dùng thêm nước muối loãng hoặc baking soda nếu cần thiết).
- Khăn sạch hoặc chậu nước (lót khi chải để tránh rơi vỡ).
Quy trình 5 bước vệ sinh hàm giả đúng cách:
- Rửa sạch hàm dưới vòi nước để loại bỏ thức ăn thừa.
- Dùng bàn chải mềm và dung dịch chuyên dụng nhẹ nhàng chải toàn bộ bề mặt hàm giả, đặc biệt là phần tiếp xúc với nướu và mặt trong.
- Không dùng kem đánh răng thông thường vì chứa chất mài mòn, dễ làm trầy xước bề mặt hàm.
- Rửa lại kỹ bằng nước sạch sau khi chải.
- Để hàm giả ráo nước hoặc ngâm trong dung dịch chuyên dụng nếu chưa đeo lại ngay.
Lưu ý: Không chải quá mạnh tay và không dùng vật nhọn cạo vết bám – điều này có thể gây trầy xước và làm hỏng hàm giả.
2. Ngâm hàm giả
Các loại sản phẩm vệ sinh hàm giả phổ biến:
1. Viên sủi ngâm hàm giả chuyên dụng:
Ưu điểm: Tiện lợi, dễ sử dụng, có chứa các chất làm sạch và khử khuẩn giúp loại bỏ mảng bám, vết ố và vi khuẩn hiệu quả. Nhiều loại còn có thêm thành phần giúp làm trắng và khử mùi.
Cách dùng: Hòa tan một viên sủi trong cốc nước ấm (không dùng nước nóng), sau đó ngâm hàm giả vào dung dịch trong khoảng thời gian khuyến nghị (thường là vài phút hoặc qua đêm). Sau khi ngâm, chải nhẹ hàm giả bằng bàn chải mềm và rửa lại kỹ dưới vòi nước chảy.
Các thương hiệu phổ biến: Polident, Efferdent, Corega,…
2. Dung dịch ngâm hàm giả chuyên dụng (dạng lỏng):
Ưu điểm: Tương tự như viên sủi, nhưng ở dạng lỏng, có thể dễ dàng điều chỉnh lượng dùng.
Cách dùng: Pha loãng dung dịch với nước theo hướng dẫn của nhà sản xuất và ngâm hàm giả. Sau đó làm sạch và rửa lại.
Các thương hiệu phổ biến: Dr. B Dental Solutions Cleanadent Liquid Crystals, TCS Dental Appliance Cleaner,…
Thời gian ngâm lý tưởng:
- Nếu dùng dung dịch chuyên dụng: ngâm 5 – 15 phút mỗi ngày theo hướng dẫn trên bao bì.
- Nếu ngâm qua đêm: nên dùng dung dịch dành riêng cho ngâm lâu.
- Không nên ngâm quá lâu trong nước thường vì dễ tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
Sai lầm cần tránh khi ngâm hàm giả:
- Không ngâm trong nước nóng (trên 40°C) vì có thể làm biến dạng hàm giả.
- Không ngâm trong nước tẩy rửa, xà phòng, rượu, hoặc chất tẩy trắng mạnh – những chất này có thể phá hủy vật liệu nhựa hoặc kim loại.
- Không bỏ qua bước rửa sạch hàm sau khi ngâm để loại bỏ dư lượng dung dịch còn sót lại.
3. Vệ sinh khoang miệng khi sử dụng hàm giả
Các vùng cần vệ sinh kỹ lưỡng:
- Nướu (vùng tiếp xúc với hàm giả)
- Lưỡi (nơi dễ tích tụ vi khuẩn gây mùi)
- Vòm miệng và má trong
Cách vệ sinh:
- Dùng bàn chải mềm hoặc khăn ẩm để chà nhẹ nhàng các vùng trên.
- Kết hợp sử dụng nước súc miệng kháng khuẩn không chứa cồn để giảm vi khuẩn và làm dịu niêm mạc.
- Súc miệng sau mỗi lần tháo hàm, đặc biệt sau ăn.
3. Cách bảo quản hàm giả
Hàm giả tháo lắp, dù được chế tác từ những vật liệu bền chắc như nhựa cứng, nhựa dẻo hay kim loại, vẫn có thể bị biến dạng, nứt vỡ hoặc suy giảm chức năng nếu không được bảo quản đúng cách. Dưới đây là những nguyên tắc cần nắm rõ để duy trì chất lượng hàm giả lâu dài:
1. Nơi bảo quản và điều kiện bảo quản tiêu chuẩn
Nhiệt độ – Độ ẩm – Ánh sáng:
- Bảo quản hàm giả ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời hoặc gần các nguồn nhiệt như bếp, máy sấy, lò vi sóng…
- Không để trong môi trường quá nóng hoặc quá lạnh, vì nhiệt độ cao có thể làm cong hoặc giãn vật liệu, còn nhiệt độ quá thấp có thể khiến hàm giòn và dễ gãy.
Dụng cụ đựng hàm giả:
- Sử dụng hộp chuyên dụng có nắp đậy thoáng khí, được thiết kế riêng để chứa hàm giả khi không đeo.
- Nếu tháo hàm vào ban đêm, có thể ngâm trong nước sạch hoặc dung dịch chuyên dụng theo hướng dẫn – tuyệt đối không để khô hoàn toàn vì điều này có thể khiến hàm bị co rút hoặc biến dạng.
⚠️ Lưu ý: Dù ngâm trong nước hay dung dịch, hộp đựng hàm cũng cần được vệ sinh thường xuyên để tránh tích tụ vi khuẩn.
2. Những điều cần tránh để không làm hỏng hàm giả
Các thói quen tai hại thường gặp:
- Làm rơi vỡ hàm giả khi tháo ra hoặc khi cầm trên tay. Nên tháo hàm trên bồn rửa có lót khăn mềm hoặc nước để hạn chế va đập nếu rơi.
- Dùng lực quá mạnh khi chải rửa, đặc biệt với bàn chải cứng hoặc vật dụng sắc nhọn.
- Bẻ cong hoặc chỉnh sửa hàm giả tại nhà, ngay cả khi cảm thấy cấn, lỏng hoặc lệch – việc tự điều chỉnh có thể khiến hàm lệch khớp cắn hoặc gây tổn thương niêm mạc miệng.
- Để hàm giả gần hóa chất tẩy rửa, nước tẩy trắng, nước rửa bát, chất khử mùi… – các thành phần hóa học có thể phá hủy cấu trúc vật liệu và gây kích ứng khi đeo lại.
💡 Mẹo nhỏ: Nếu phải di chuyển, nên cất hàm giả trong hộp đựng có lót lớp bảo vệ bên trong, tránh rung lắc hoặc va chạm.
3. Khi nào cần đến nha sĩ để điều chỉnh hoặc thay mới?
Dù hàm giả có thể sử dụng được nhiều năm, nhưng cấu trúc xương hàm và nướu vẫn sẽ thay đổi theo thời gian. Do đó, cần kiểm tra định kỳ để đảm bảo hàm vẫn vừa khít và an toàn khi sử dụng.
Các dấu hiệu cảnh báo cần đến nha sĩ ngay:
- Hàm giả bị nứt, vỡ, sứt mẻ hoặc biến dạng.
- Cảm thấy cấn, đau, lỏng, lệch khớp cắn khi đeo.
- Có hiện tượng trầy loét, viêm, sưng đỏ vùng nướu hoặc vòm miệng.
- Hàm không còn đảm bảo chức năng nhai hoặc phát âm.
Tần suất nên tái khám:
- Ít nhất 6 tháng/lần để kiểm tra tổng thể tình trạng khoang miệng và độ vừa vặn của hàm.
- Ngay khi có biểu hiện bất thường, nên đến cơ sở nha khoa uy tín để được thăm khám và điều chỉnh hoặc thay thế nếu cần.
3. Câu hỏi thường gặp
1. Có thể dùng nước rửa tay để làm sạch hàm giả không?
Không nên. Nước rửa tay chứa cồn và hóa chất có thể gây mòn, nứt hoặc kích ứng niêm mạc khi đeo lại.
2. Hàm giả tháo lắp có dùng chung với kem cố định không?
Có thể, nhưng cần chọn loại kem cố định an toàn, không gây kích ứng, và dùng theo chỉ dẫn nha sĩ.
3. Có nên sử dụng hàm giả tháo lắp tạm thời dài hạn?
Không nên. Hàm tạm chỉ dùng ngắn hạn; nếu đeo lâu có thể gây lệch khớp cắn, loét nướu và tiêu xương nhanh hơn.
Hỏi đáp: Loại keo dán hàm giả nào tốt?
4. Lưu ý khi dùng hàm giả
Việc sử dụng hàm giả tháo lắp đúng cách không chỉ giúp đảm bảo thẩm mỹ và chức năng ăn nhai, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe răng miệng và toàn thân. Dưới đây là những lưu ý quan trọng mà bất kỳ người dùng hàm giả nào cũng nên nắm rõ:
1. Đeo hàm giả bao lâu mỗi ngày là hợp lý?
Có nên đeo khi ngủ không?
Không nên đeo hàm giả khi ngủ ban đêm, trừ khi có chỉ định đặc biệt từ nha sĩ (ví dụ sau khi mới nhổ răng, cần định hình mô mềm). Thời điểm ngủ là lúc mô nướu cần được nghỉ ngơi, phục hồi và “thở”.
Tác hại nếu đeo liên tục 24/24:
- Chèn ép mô nướu liên tục, gây viêm, lở loét và rối loạn tuần hoàn tại chỗ.
- Làm tăng nguy cơ nhiễm nấm miệng (Candida) – tình trạng rất thường gặp ở người đeo hàm liên tục.
- Khiến xương hàm tiêu nhanh hơn, làm hàm nhanh lỏng lẻo và giảm tuổi thọ hàm giả.
Khuyến nghị: Đeo hàm khoảng 8–16 giờ/ngày, tháo ra trước khi ngủ, làm sạch và ngâm đúng cách.
2. Những thói quen sai lầm thường gặp khi sử dụng hàm giả
Dùng kem đánh răng thông thường để chà rửa hàm giả
Kem đánh răng cho răng thật thường chứa hạt mài mòn – dễ gây trầy xước bề mặt hàm, tạo điều kiện vi khuẩn bám vào. Lâu ngày, hàm dễ ngả màu, hôi miệng, nhiễm nấm.
Khuyến nghị: Dùng dung dịch chuyên dụng cho hàm giả và bàn chải mềm riêng biệt.
Không tháo hàm khi ngủ
Như đã nêu, đây là thói quen nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến mô mềm, dễ gây viêm nhiễm và rút ngắn tuổi thọ hàm giả.
Ngâm hàm giả sai cách
Một số người có thói quen ngâm hàm vào nước nóng, nước lạnh, hoặc dùng giấm, nước súc miệng có cồn… Đây là những sai lầm nghiêm trọng vì:
- Nước nóng có thể làm cong, biến dạng hàm.
- Giấm, nước súc miệng chứa cồn dễ ăn mòn nhựa acrylic, gây lão hóa nhanh.
- Ngâm nước lạnh không có tác dụng diệt khuẩn.
Khuyến nghị: Ngâm hàm giả trong nước sạch hoặc dung dịch ngâm chuyên dụng, theo đúng hướng dẫn của nha sĩ.
3. Dấu hiệu hàm giả không còn phù hợp với khoang miệng
Việc xương hàm tiêu dần theo thời gian là điều tự nhiên sau khi mất răng. Khi đó, hàm giả sẽ dần không còn vừa vặn, gây ra nhiều triệu chứng cảnh báo:
- Hàm bị lỏng, dễ rơi khi nói chuyện hoặc ăn uống.
- Cấn nướu, đau rát vùng nướu, viền hàm bị tì đè mạnh.
- Miệng hôi kéo dài, vết loét miệng không lành.
- Phát âm thay đổi, khó nói rõ.
Khuyến nghị: Khi có các dấu hiệu trên, không cố gắng “chịu đựng” mà nên đến nha sĩ để điều chỉnh hoặc làm lại hàm mới.
