Bạn đã từng thức dậy sau một giấc ngủ dài và thấy miệng khô hạn như thể sa mạc hay chưa? Nếu gặp phải tình huống này chắc hẳn bạn đã trải qua một giấc ngủ và thở bằng miệng. Rất nhiều người bị ngủ thở bằng miệng, đây không chỉ là một thói quen xấu mà có thể còn là dấu hiệu của các bệnh lý tiềm ẩn hoặc vấn đề sức khỏe. Cùng tìm hiểu kỹ hơn về vấn đề ngủ thở bằng miệng trong bài viết sau.
Mục lục
Ngủ thở bằng miệng do nguyên nhân nào?
Một người bình thường khi ngủ sẽ có nhịp thở đều đều, hơi thở được lấy vào phổi từ mũi đi qua các phòng tuyến bảo vệ như lông mũi, cuống mũi, xoang mũi. Không khí được thanh lọc sạch sẽ và có độ ẩm phù hợp để đi vào họng và phổi.
Tuy vậy, nhiều người có thói quen ngủ thở bằng miệng và chính bản thân người mắc chứng này không nhận biết và đánh giá mức độ được mà cần người bên cạnh quan sát và phản ánh lại. Khi bị ngủ thở bằng miệng thì người đó gần như sử dụng miệng là cơ quan hít vào và thở ra không khí thay vì dùng mũi kết hợp với miệng để hít thở như bình thường.
Người ngủ thở bằng miệng có thể là thói quen do cấu trúc hàm mặt, hoặc hiện tượng này là dấu hiệu cảnh báo một số vấn đề sức khỏe. Bạn có lẽ đang gặp phải bệnh lý nào đó, nhất là khi ngủ thở bằng miệng kèm theo tiếng ngáy.
Nguyên nhân phổ biến
1. Viêm mũi dị ứng
- Niêm mạc mũi sưng, tiết dịch nhiều khiến luồng khí khó đi qua mũi.
- Khi không lấy đủ hơi qua mũi, cơ thể tự chuyển sang thở bằng miệng, nhất là khi ngủ.
2. Viêm mũi xoang mạn tính
- Dịch nhầy tích tụ và tình trạng phù nề kéo dài làm giảm lưu thông không khí trong mũi.
- Việc thở bằng mũi trở nên khó khăn nên người bệnh dễ mở miệng để thở.
3. Amidan hoặc VA (adenoid) phì đại
- Mô lympho phát triển quá mức làm hẹp không gian đường thở sau mũi.
- Trẻ phải há miệng trong lúc ngủ để đảm bảo đủ khí.
4. Lệch vách ngăn mũi
- Một phần vách ngăn bị cong, đẩy sang một bên khiến không khí qua mũi bị hạn chế.
- Người bệnh thường phải thở miệng, đặc biệt khi nằm ngủ.
5. Thói quen thở miệng kéo dài
- Có thể hình thành sau thời gian dài từng bị nghẹt mũi, hoặc do tư thế lưỡi sai và môi khó khép kín.
- Thói quen này tiếp tục ngay cả khi mũi đã thông.
Nguyên nhân ít gặp
1. Polyp mũi: Các khối polyp phát triển trong mũi làm cản trở đường thở.
2. Dị vật trong mũi (thường ở trẻ nhỏ): Hạt đồ chơi nhỏ, thức ăn… kẹt trong mũi khiến luồng khí bị chặn một phần hoặc hoàn toàn.
3. Khối u vùng mũi – họng: Ít gặp, nhưng khi xuất hiện có thể gây tắc nghẽn cơ học đáng kể.
4. Bất thường cấu trúc hàm – mặt: Vòm khẩu cái cao, hàm trên hẹp, lưỡi nằm thấp… làm giảm thể tích đường thở mũi. Thường liên quan đến các rối loạn phát triển.
5. Rối loạn thần kinh – cơ: Các nhóm cơ quanh môi và miệng hoạt động kém, khiến việc giữ môi đóng khi ngủ trở nên khó khăn.
Làm thế nào để phát hiện ngủ thở bằng miệng?
Bạn có thể tự nhận biết hoặc nhờ người bên cạnh quan sát khi bạn ngủ, nếu có các biểu hiện sau đây thì bạn đang mắc chứng ngủ thở bằng miệng
- Khô miệng sau khi thức dậy vì thở bằng miệng khiến nước bọt bị khô và giảm tiết.
- Hôi miệng do tình trạng khô miệng khiến vi khuẩn gây mùi hoạt động mạnh mẽ hơn.
- Chảy nước dãi ướt gối do ngủ miệng mở khiến nước bọt chảy từ trong miệng ra.
- Thường xuyên gặp các vấn đề răng miệng như sâu răng, viêm nướu.
- Khi ngủ phát ra tiếng ngáy.
- Mệt mỏi và ngủ ngày nhiều hơn.
Tác hại khi ngủ thở bằng miệng
Ngủ thở bằng miệng trong một thời gian ngắn do cảm lạnh sẽ không gây ra nhiều rủi ro cho sức khỏe. Tuy nhiên nếu ngủ thở bằng miệng trở thành thói quen sẽ có nguy cơ đưa đến những hậu quả khôn lường bao gồm:
Khô miệng và các bệnh lý răng miệng: Ngủ thở bằng miệng khiến cho khoang miệng bị khô tạo điều kiện cho các vi khuẩn có hại trong miệng sinh sôi và phát triển. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh răng miệng như viêm nướu, sâu răng và chứng hôi miệng.
Ảnh hưởng tới cấu trúc xương hàm và khớp cắn: Tình trạng ngủ thở bằng miệng kéo dài ở những đối tượng đang phát triển xương hàm và răng như trẻ em có thể gây tình trạng lệch khớp cắn, móm, cẩu hoặc hô về sau.
Khô môi: Ngủ thở bằng miệng khiến cho da môi trên và môi dưới chạm vào nhau và tự dưỡng ẩm nên môi thường khô nẻ, bong tróc.
Viêm họng: Chúng ta hít vào không khí từ mũi để khí được làm ẩm và thanh lọc trước khi đi vào phổi. Tuy nhiên, hiện tượng ngủ thở bằng miệng khiến cho không khí đi trực tiếp vào họng, không khí khô và mang nhiều vi khuẩn, vi rút dễ gây tình trạng kích ứng, ho, viêm họng…
Mệt mỏi, đau đầu là các biểu hiện thường thấy ở những người bị ngủ thở há miệng trong thời gian dài. Do hô hấp không hiệu quả nên dẫn tới tình trạng thiếu oxy cho cơ thể, não bộ gây mệt mỏi, ngủ không ngon giấc và đau đầu thường xuyên.
Ảnh hưởng tới thẩm mỹ gương mặt: Tình trạng ngủ thở bằng miệng lâu dài có thể khiến mặt dài ra, mí mắt sụp hoặc các quầng đen dưới mắt khiến bạn trông kém sắc hơn.
Cách khắc phục tình trạng ngủ thở bằng miệng
Điều trị dứt điểm các bệnh lý nguyên nhân
Qua phân tích nguyên nhân ở phần trên, chúng ta cũng xác định được một số bệnh lý phổ biến gây tình trạng nghẹt mũi, thở bằng miệng khi ngủ. Vậy để chấm dứt tình trạng ngủ thở bằng miệng, bạn cần đi khám chuyên khoa để điều trị các bệnh lý gốc rễ trước tiên.
Tùy vào từng nguyên nhân, bác sĩ sẽ có phác đồ điều trị phù hợp. Với một số bệnh mãn tính không thể điều trị dứt điểm như viêm mũi dị ứng, viêm xoang mãn tính hay hen suyễn bệnh nhân sẽ được điều trị giảm triệu chứng trong đó có chứng ngủ thở bằng miệng.
Dùng dụng cụ hỗ trợ
Để khắc phục tình trạng ngủ thở bằng miệng, thị trường có bán một số dụng cụ hỗ trợ giúp khép miệng khi ngủ như:
Miếng dán mũi
Miếng dán mũi là dụng cụ được thiết kế để dán lên cánh mũi giúp mở rộng đường thở, chống nghẹt mũi, chống ngáy khi ngủ. Miếng dán thường là loại dùng 1 lần, giúp đường thở bằng mũi được thông thoáng, dễ chịu hơn, ngăn ngừa thở bằng miệng khi ngủ.
Miếng băng miệng
Miếng dán miệng có tác dụng giúp đóng khép miệng khi ngủ, ngăn chặn việc thở bằng miệng. Miếng dán miệng sẽ thích hợp với các đối tượng bị ngủ há miệng do thói quen, do cấu trúc hàm, nhất là trẻ em. Từ đó giúp cải thiện khớp cắn và nguy cơ bị hô, móm trong tương lai. Còn lại, đối với những người ngủ thở bằng miệng do bị tắc nghẽn đường thở bằng mũi thì không nên áp dụng phương pháp này, nó có thể dẫn tới vấn đề không cung cấp đủ oxy cho cơ thể, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Điều chỉnh tư thế ngủ
Nếu như bạn bị ngủ thở bằng miệng, hãy thử thay đổi nhỏ trong giấc ngủ bằng cách đổi tư thế nằm. Việc nằm ngủ ở tư thế nằm nghiêng cũng có thể mở rộng đường thở và hiệu quả hơn với những người bị hội chứng ngưng thở khi ngủ.
Ngoài ra, để hỗ trợ giấc ngủ ngon, ngăn thở bằng miệng khi ngủ, bạn hãy dùng gối ngủ kê cao đầu giúp giảm nghẹt mũi và thông thoáng đường thở.
Xử lý vấn đề cấu trúc hàm – mặt (ít gặp nhưng quan trọng)
Ở một số trẻ và người lớn, ngủ thở bằng miệng không chỉ do nghẹt mũi mà còn liên quan đến cấu trúc hàm – mặt bất thường. Những vấn đề này làm giảm thể tích đường thở, khiến cơ thể phải thở bằng miệng ngay cả khi mũi thông thoáng. Việc xử lý đúng giúp cải thiện luồng khí, giảm ngáy và hỗ trợ phát triển khuôn mặt khỏe mạnh.
1. Nẹp nong hàm (ở trẻ em có vòm hẹp)
Trẻ có vòm khẩu cái hẹp thường không đủ chỗ cho lưỡi nghỉ đúng vị trí, làm đường thở bị hạn chế. Sử dụng nẹp nong hàm giúp mở rộng vòm khẩu cái từ từ, tạo thêm không gian cho lưỡi và cải thiện luồng khí khi ngủ.
2. Chỉnh nha mở rộng hàm trên
Kỹ thuật chỉnh nha này giúp mở rộng hàm trên, đồng thời cải thiện sự tương quan giữa hàm trên và dưới. Khi đường thở rộng hơn, trẻ và người lớn ít phải thở bằng miệng hơn, giảm nguy cơ biến dạng khuôn mặt do thói quen thở miệng kéo dài.
3. Điều trị các rối loạn liên quan đến lưỡi thấp, vòm cao
Lưỡi nằm thấp hoặc vòm khẩu cái quá cao hạn chế không gian trong miệng. Bài tập myofunctional therapy kết hợp với chỉnh nha có thể giúp lưỡi lên đúng vị trí, cải thiện thói quen thở mũi tự nhiên.
4. Trường hợp nặng: phẫu thuật chỉnh hình hàm – mặt
Khi các phương pháp trên không đủ hiệu quả và đường thở bị hạn chế nghiêm trọng, phẫu thuật chỉnh hình hàm – mặt được cân nhắc để tái lập cấu trúc giải phẫu, mở rộng đường thở và cải thiện chức năng thở.
Một số bài tập giúp cải thiện ngủ thở há miệng, ngủ ngáy
Tập thở bằng mũi
- Bước 1: Ngậm miệng và thư giãn cơ hàm.
- Bước 2: Hít vào bằng mũi và dùng 1 ngón tay bịt 1 bên lỗ mũi. Thở ra qua lỗ mũi bên đang mở.
- Bước 3: Đổi bên và lặp lại các động tác thở một bên lỗ mũi trong vòng 5 phút. Bài tập cũng giúp nhận ra một lỗ mũi có xu hướng bị nghẽn nhiều hơn lỗ mũi còn lại.
Bài tập này cải thiện hơi thở bằng mũi, giúp ổn định đường thở trong khi ngủ.
Tập đẩy lưỡi
Bài tập đẩy lưỡi giúp tăng cường sức mạnh cơ lưỡi và cổ họng, lâu dài có thể cải thiện tình trạng mở miệng vô thức khi ngủ.
Bạn chỉ cần đặt đầu lưỡi sao cho lưỡi chạm mặt sau của răng cửa trên, sau đó bạn đẩy lưỡi về phía sau trượt dọc theo vòm miệng và lặp lại khoảng 10 lần.
Bài tập mặt
Các bài tập miệng sẽ tác động lên cơ mặt của bạn để giúp ngăn ngừa chứng ngủ thở bằng miệng. Bạn hãy tham khảo các bài tập này và áp dụng mỗi ngày, lâu dài sẽ cải thiện được tình trạng ngủ há miệng.
Bài tập 1: Móc má
Dùng một ngón tay móc vào khóe miệng và kéo nhẹ má ra phía ngoài, sau đó dùng cơ mặt kéo má vào phía trong, mỗi bên lặp lại 10 lần.
Bài tập 2: Căng hàm
Bạn mím chặt môi sau đó mở miệng, thả lỏng cơ hàm và môi sau đó lại lặp lại liên tiếp. Bài tập này sẽ tăng cường sức mạnh của cơ hàm và cổ họng đồng thời giúp đóng miệng khi ngủ hiệu quả.
Thay đổi thói quen hằng ngày
Để giảm tình trạng ngủ thở bằng miệng, ngoài điều trị nguyên nhân chính, việc điều chỉnh thói quen sinh hoạt hằng ngày đóng vai trò rất quan trọng. Những thay đổi nhỏ nhưng đều đặn có thể cải thiện đáng kể chất lượng giấc ngủ và giúp cơ thể dần quay lại thở bằng mũi.
1. Tăng độ ẩm phòng ngủ
Không khí quá khô khiến niêm mạc mũi dễ kích ứng, sưng nề và nghẹt hơn. Sử dụng máy tạo ẩm hoặc đặt một chậu nước nhỏ trong phòng giúp duy trì độ ẩm ổn định, giảm khô mũi – họng và hỗ trợ thở mũi tốt hơn khi ngủ.
2. Uống đủ nước trong ngày
Cơ thể thiếu nước khiến dịch nhầy trong mũi đặc lại, làm tắc đường thở. Uống nước đều trong ngày (không dồn vào buổi tối) giúp niêm mạc mũi ẩm, thông thoáng và giảm nguy cơ phải há miệng thở ban đêm.
3. Hạn chế các yếu tố làm khô niêm mạc
Hút thuốc, rượu bia và đồ uống có cồn đều làm khô niêm mạc và giảm chất lượng giấc ngủ. Giảm hoặc tránh các thói quen này giúp cải thiện đáng kể đường thở mũi.
4. Chăm sóc răng miệng đúng cách
Vệ sinh miệng hằng ngày, đặc biệt chú trọng làm sạch lưỡi, giúp giảm vi khuẩn, giảm khô miệng và cải thiện luồng khí khi ngủ. Một khoang miệng sạch sẽ cũng hạn chế hôi miệng, thở bằng miệng.
