Lưỡi là một bộ phận quan trọng trong cơ thể con người, đóng vai trò thiết yếu trong việc nếm vị, nuốt thức ăn và giao tiếp. Tuy nhiên, lưỡi cũng là nơi trú ngụ của nhiều vi khuẩn, nếu không được vệ sinh thường xuyên sẽ dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe.
Ở bài viết này, nha khoa Thúy Đức sẽ giúp bạn hiểu tại sao cần làm làm sạch lưỡi và hướng dẫn chi tiết từng bước để làm sạch lưỡi hiệu quả.
Mục lục
Cách làm sạch lưỡi hiệu quả
Thông thường, trong bước vệ sinh răng miệng hằng ngày chúng ta thường chỉ vệ sinh các bề mặt răng mà bỏ qua việc làm sạch lưỡi. Cũng có một số người sử dụng nước súc miệng nhưng nó không đủ mạnh để đánh bật lớp mảng bám trên bề mặt lưỡi.
Cạo lưỡi là phương pháp tốt nhất và phổ biến nhất để làm sạch lưỡi hiệu quả. Tuy nhiên, bạn cần cẩn thận và nhẹ nhàng khi cạo lưỡi vì đây là một bộ phận mỏng manh. Không nên cạo quá mạnh vì có nguy cơ bị tổn thương do thao tác sai.
Có hai cách chính để cạo lưỡi:
1. Sử dụng dụng cụ cạo lưỡi:
- Chọn một dụng cụ cạo lưỡi tốt làm bằng kim loại hoặc nhựa, dễ dàng tìm thấy trong các cửa hàng.
- Bắt đầu cạo từ phía sau xa nhất khỏi răng.
- Dùng lực vừa phải, cạo nhẹ nhàng theo chuyển động quét để loại bỏ lớp mảng bẩn.
- Lặp lại quá trình cho đến khi cạo hết toàn bộ lưỡi.
- Súc miệng bằng nước để loại bỏ cặn bẩn đã cạo.
2. Sử dụng bàn chải đánh răng:
- Có một số loại bàn chải đánh răng có mặt sau có các gai và rãnh để cạo lưỡi. (nhưng cách này không tối ưu bằng dụng cụ cạo lưỡi chuyên biệt)
- Dùng mặt sau của bàn chải đánh răng cạo nhẹ nhàng lưỡi theo chuyển động quét.
- Súc miệng bằng nước để loại bỏ cặn bẩn đã cạo.
3. Dùng máy tăm nước
Nhiều loại máy tăm nước có chức năng làm sạch lưỡi và massage nướu. Nên sau khi làm sạch các kẽ răng, bạn có thể lắp đầu vòi làm sạch bề mặt lưỡi. Di chuyển đầu phun lan tỏa từ phía sau lưỡi về phía trước, nhẹ nhàng loại bỏ cặn bẩn và vi khuẩn.
Lưu ý:
Với trẻ em cũng cần làm sạch lưỡi cho bé thường xuyên, từ giai đoạn sơ sinh. Trên lưỡi của bé sẽ lắng cặn sữa, thức ăn dặm và vi khuẩn, cha mẹ nên mua dụng cụ rơ lưỡi và dung dịch rơ lưỡi để vệ sinh lưỡi, nướu cho bé sạch sẽ. Đến khi con được 2 tuổi hãy giáo dục con cách đánh răng như người lớn.
Hỏi đáp: Rơ lưỡi cho bé bằng nước muối sinh lý hay tự pha?
Một số lưu ý khi làm sạch lưỡi
- Nên cạo lưỡi 1-2 lần mỗi ngày nhưng không nên quá nhiều, tốt nhất là vào buổi sáng sau khi đánh răng và trước khi đi ngủ
- Nên chọn dụng cụ cạo lưỡi làm bằng kim loại hoặc nhựa mềm, có bề mặt nhẵn để tránh làm tổn thương lưỡi.
- Sử dụng dụng cụ cạo lưỡi hoặc mặt sau của bàn chải đánh răng để chải lưỡi theo chuyển động quét nhẹ nhàng. Tránh chải quá mạnh vì có thể làm xước lưỡi.
- Không nên dùng mặt lông của bàn chải đánh răng để cạo lưỡi.
- Sau khi sử dụng, nên vệ sinh dụng cụ cạo lưỡi bằng nước nóng và xà phòng.
- Nếu bạn gặp bất kỳ kích ứng hoặc khó chịu nào khi cạo lưỡi, hãy ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Ngoài ra, bạn có thể sử dụng nước súc miệng kháng khuẩn để giúp loại bỏ vi khuẩn khỏi miệng sau khi cạo lưỡi.
Tìm hiểu hệ vi sinh vật cư trú trên lưỡi
Lưỡi là một trong những vùng chứa nhiều vi sinh vật nhất trong khoang miệng. Bề mặt lưỡi có hàng nghìn nhú gai tạo thành cấu trúc gồ ghề, là nơi lý tưởng cho vi khuẩn bám vào và sinh trưởng.
Gồm những loại vi sinh vật nào?
Hệ vi sinh trên lưỡi rất đa dạng, chủ yếu gồm:
- Vi khuẩn hiếu khí và kỵ khí như Streptococcus, Actinomyces, Veillonella, Fusobacterium.
- Nấm men (như Candida) ở mức độ thấp.
- Một lượng nhỏ virus và vi khuẩn cơ hội.
Vai trò của hệ vi sinh trên lưỡi
- Giữ cân bằng môi trường miệng: Chúng cạnh tranh với vi khuẩn gây bệnh, hạn chế nhiễm trùng.
- Hỗ trợ tiêu hóa: Một số vi khuẩn giúp phân giải carbohydrate ngay từ khoang miệng.
- Ảnh hưởng đến mùi miệng: Quá nhiều vi khuẩn kỵ khí sẽ tạo hợp chất sulfur, gây hôi miệng.
Khi mất cân bằng sẽ ra sao?
- Tăng nguy cơ hôi miệng, viêm lưỡi, tưa miệng (Candida phát triển mạnh).
- Góp phần tạo mảng bám, ảnh hưởng sức khỏe răng miệng tổng thể.
Chỉ đánh răng là chưa đủ, tại sao cần làm sạch lưỡi?
Nhiều người nghĩ rằng chỉ cần đánh răng kỹ là miệng sẽ sạch. Nhưng thực tế, lưỡi mới là nơi chứa nhiều vi khuẩn nhất trong khoang miệng, thậm chí còn nhiều hơn cả răng. Bề mặt lưỡi có vô số nhú gai và khe nhỏ khiến các mảnh thức ăn, tế bào chết và vi khuẩn dễ “kẹt” lại. Nếu không làm sạch, những thứ này tích tụ lâu ngày sẽ tạo thành một lớp mảng trắng hoặc vàng trên lưỡi.
1. Nguyên nhân lớn nhất gây hôi miệng
Khoảng 60–70% tình trạng hôi miệng bắt nguồn từ lưỡi. Vi khuẩn kỵ khí trong các khe lưỡi phân hủy protein và tạo ra các hợp chất lưu huỳnh có mùi rất khó chịu. Dù bạn đánh răng sạch đến đâu, nếu lưỡi còn bẩn thì hơi thở vẫn dễ có mùi.
2. Vi khuẩn từ lưỡi lan sang răng và nướu
Lưỡi chạm vào răng, lợi và khoang miệng liên tục. Vì vậy, vi khuẩn tích tụ trên lưỡi có thể “di chuyển” khắp nơi và làm tăng nguy cơ mảng bám, viêm nướu hoặc viêm nha chu. Làm sạch lưỡi giống như giảm bớt “nguồn cung cấp” vi khuẩn cho toàn bộ miệng.
3. Lưỡi bẩn làm giảm vị giác
Một lớp màng dày trên lưỡi có thể khiến bạn ăn uống kém ngon. Khi được làm sạch, lưỡi sẽ tiếp xúc tốt hơn với thức ăn, giúp cảm nhận vị ngọt – mặn – chua – cay rõ ràng hơn.
4. Cải thiện tự tin khi giao tiếp
Lưỡi bám nhiều mảng bẩn, vi khuẩn sẽ có màu trắng đục, gây mất thẩm mỹ. Việc làm sạch lưỡi sẽ loại bỏ lớp mảng bẩn này, giúp lưỡi trở nên hồng hào, sạch sẽ, góp phần nâng cao vẻ đẹp tổng thể của khuôn mặt, giúp chúng ta tự tin hơn khi giao tiếp với người xung quanh.
4. Ảnh hưởng tới sức khỏe toàn thân
Đây là điều nhiều người chưa biết.
Khi vi khuẩn trên lưỡi quá nhiều, chúng có thể:
- Đi theo nước bọt xuống đường tiêu hóa, góp phần gây mất cân bằng hệ vi sinh ruột.
- Xâm nhập vào máu qua nướu viêm, làm tăng nguy cơ viêm toàn thân mức độ nhẹ (low-grade inflammation).
- Liên quan đến một số bệnh lý như viêm họng mãn, nhiễm trùng hô hấp, và trong các nghiên cứu, còn được ghi nhận ảnh hưởng tới sức khỏe tim mạch và đái tháo đường thông qua phản ứng viêm.
Lớp màng trên lưỡi khi nào là dấu hiệu của bệnh?
Dưới đây là một số bất thường ở lớp mảng bám trên lưỡi chỉ ra dấu hiệu của bệnh lý hoặc các vấn đề cần được quan tâm:
1. Bệnh lý về tiêu hóa:
- Dạ dày và ruột: Lớp bám dày, dai, màu vàng hoặc nâu, có mùi hôi, khó loại bỏ sau khi đánh răng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý về dạ dày như viêm dạ dày, loét dạ dày, rối loạn tiêu hóa,…
- Gan và thận: Lớp bám màu vàng, có mùi hôi, kèm theo các triệu chứng như buồn nôn, đắng miệng, rối loạn tiêu hóa có thể là dấu hiệu của suy gan, suy thận.
2. Nhiễm trùng & truyền nhiễm
- Viêm phổi: Lớp bám màu vàng, có mùi hôi, kèm theo các triệu chứng như ho, sốt, khó thở có thể là dấu hiệu của viêm phổi.
- Sốt rét: Lớp bám màu trắng, có mùi hôi, kèm theo các triệu chứng như sốt, ớn lạnh, đổ mồ hôi có thể là dấu hiệu của sốt rét.
3. Sử dụng thuốc:
- Thuốc kháng sinh: Lớp bám trắng hoặc vàng, có mùi hôi, có thể xuất hiện sau khi sử dụng thuốc kháng sinh trong thời gian dài.
4. Chế độ ăn uống và sinh hoạt:
- Hút thuốc lá: Lớp bám màu nâu, có mùi hôi, do ảnh hưởng của khói thuốc lá.
- Sử dụng nhiều thực phẩm có màu sắc: Lớp bám có thể có màu sắc tương ứng với màu sắc của thực phẩm bạn sử dụng thường xuyên.
- Vệ sinh răng miệng kém: Lớp bám do vi khuẩn tích tụ do vệ sinh răng miệng kém.
Lưu ý:
- Nếu bạn có lớp bám trên lưỡi đi kèm với các triệu chứng khác như buồn nôn, đắng miệng, rối loạn tiêu hóa, sốt, ho, khó thở,… hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Một số vấn đề bất thường khác ở lưỡi
Một số dấu hiệu khác trên lưỡi cũng có thể cảnh báo vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe cần quan tâm: đau và chảy máu lưỡi, lưỡi có các kẽ nứt to, lưỡi có đốm màu đen.
Nhiễm nấm Candida (tưa miệng): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra lớp bám trắng dày trên lưỡi ở trẻ em. Lớp bám này thường khó lau chùi và có thể gây ra các triệu chứng như đau rát miệng khi nuốt hoặc bú.
Nhiễm trùng đường tiết niệu: Lớp bám trắng hoặc vàng trên lưỡi có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu ở trẻ em. Các triệu chứng khác có thể bao gồm sốt, đau khi đi tiểu và tiểu rắt.
HIV/AIDS: Lớp bám trắng hoặc vàng trên lưỡi có thể là dấu hiệu của nhiễm HIV/AIDS ở trẻ em. Các triệu chứng khác có thể bao gồm sốt, sụt cân và mệt mỏi.
Bệnh giang mai: Lớp bám trắng hoặc vàng trên lưỡi, kèm theo các vết loét ở miệng hoặc bộ phận sinh dục có thể là dấu hiệu của bệnh giang mai ở trẻ em.
Bệnh bạch hầu: Lớp bám màu xám hoặc trắng đục trên lưỡi, kèm theo sốt, đau họng và khó thở có thể là dấu hiệu của bệnh bạch hầu ở trẻ em.
Lichen phẳng ở miệng: Lưỡi có vết loét trắng hoặc xám, viền đỏ tím, gây đau rát khó chịu, nóng, nhất là khi ăn thức ăn nóng hoặc có tính axit.
Lưỡi bản đồ: Lưỡi xuất hiện các mảng màu đỏ (cũng có thể là trắng hoặc vàng), nhẵn bóng, không có nhú lưỡi, thường có hình dạng bất thường như bản đồ. Vùng mất nhú lưỡi có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên lưỡi, nhưng thường gặp ở phần trước và hai bên lưỡi và có thể bị ngứa rát, thay đổi vị giác.
Tiểu đường: Khi lượng đường trong máu cao kéo dài, có thể ảnh hưởng đến lưu thông máu, dẫn đến lưỡi chuyển màu tím hoặc trắng lợt.
